MỘT SỐ BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH NĂNG LỰC,
PHẨM CHẤT CHO HỌC SINH LỚP 3
1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn sáng kiến
Giáo dục phổ thông đang đổi mới một cách mạnh mẽ theo hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang bị đầy đủ cả kiến thức, năng lực và phẩm chất cho các em học sinh nhằm giúp các em trở thành người tích cực, tự giác, sáng tạo, đáp ứng nguồn nhân lực cho sự nghiệp Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế .
Bên cạnh việc trang bị kiến thức thì việc hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất cho học sinh cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết. Đây là một trong những nhiệm vụ của nhà trường nói riêng, của ngành giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Giáo dục cho học sinh tiểu học hình thành, phát triển về năng lực, phẩm chất là một mặt vô cùng quan trọng trong hoạt động giáo dục nhằm xây dựng cho trẻ em những tính cách nhất định và bồi dưỡng cho các em những hành vi, quy tắc ứng xử, thể hiện thái độ với bạn bè, gia đình và những người xung quanh. Đồng thời qua đó giúp các em có ý thức trong từng việc làm, từng hành động, giúp các em sống có ý tưởng, có ước mơ, nhận thức được những cái hay, cái đẹp trong cuộc sống.
Với học sinh tiểu học, các năng lực và phẩm chất của học sinh được hình thành và phát triển trong quá trình học tập, rèn luyện, hoạt động trải nghiệm trong và ngoài nhà trường. Việc giáo dục và nâng cao năng lực, phẩm chất cho học sinh giúp học sinh: từng bước hình thành kĩ năng bày tỏ ý kiến, tự tin vào khả năng của bản thân; yêu thương ông bà, cha mẹ, anh chị; tôn trọng mọi người; tự tin, tự chịu trách nhiệm; biết quan tâm chia sẻ với mọi người xung quanh mình. Với đối tượng là học sinh lớp 3, một lứa tuổi đang trong vòng tay che chở của bố mẹ, gia đình, nay các em trực tiếp va chạm với cuộc sống muôn màu xung quanh thì việc giáo dục đạo đức cho các em là rất cần thiết.
Ở bậc học này, các em luôn hiếu động, dễ dàng học được nhiều điều tốt nhưng cũng rất dễ dàng tiêm nhiễm những thói hư tật xấu.Trường học là nơi đặt viên gạch đầu tiên về tri thức và xây dựng nhân cách cho học sinh để cho các em được phát triển toàn diện. Ngoài việc giảng dạy các môn học, giáo viên còn phải thường xuyên quan tâm, giáo dục cho học sinh phát triển về năng lực, phẩm chất. Bởi vì “tri thức” chỉ là điều kiện cần nhưng chưa đủ để cho các em tự tin bước vào tương lai.
Chính sự cần thiết ấy, bản thân tôi cũng nhận thấy: Giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất là một việc làm cần thiết và vô cùng quan trọng trong nhiệm vụ giáo dục của mình. Đó là lý do tôi chọn sáng kiến “Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh lớp 3” nhằm đưa ra một số biện pháp để giúp các em hình thành và phát triển về năng lực, phẩm chất một cách tốt hơn.
1.2. Điểm mới của sáng kiến
Qua tìm hiểu, bản thân tôi cũng biết đã có nhiều đồng nghiệp nghiên cứu về sáng kiến này. Nhưng mỗi trường, mỗi lớp đều có thực tế khác nhau nên trong sáng kiến này tôi đặc biệt quan tâm đến các biện pháp để thực hiện quá trình giáo dục từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất cho người học.Từng bước làm thay đổi quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục rèn luyện của học sinh, học sinh dần dần tự trang bị cho mình các năng lực: Tự phục vụ, tự quản; Hợp tác; Tự học và giải quyết vấn đề; hình thành phát triển phẩm chất: Chăm học chăm làm; Tự tin, trách nhiệm; Trung thực kỉ luật; Đoàn kết, yêu thương. Hình thành năng lực trong học sinh và làm nhiệm vụ tư vấn rèn luyện phẩm chất cho các học sinh khác.
Từ những lý do trên, bản thân tôi trăn trở, tìm kiếm, áp dụng và đúc rút một số kinh nghiệm giúp các em hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất một cách có hiệu quả . Sáng kiến kinh nghiệm này là sự phối hợp các giải pháp giáo dục, các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh lớp 3.
2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Thực trạng
- Năm học 2016-2017 Dưới sự chỉ đạo của Phòng GD mà trực tiếp là nhà trường chỉ đạo mạnh mẽ về triển khai thực hiện TT 22 của Bộ GD&ĐT. Sau hai năm thực hiện TT 22 từ CBQL đến GV đã có một số kỹ năng về cách nhận biết các năng lực và phẩm chất của học sinh; cách nhận xét, hướng dẫn học sinh trong quá trình học tập, rèn luyện; cách ra đề kiểm tra cuối học kì I, cuối năm học.
- Đa số giáo viên tận tụy, ham học hỏi, cầu tiến song vẫn còn một bộ phận ý thức tự học, tự bồi dưỡng chưa cao. Việc bồi dưỡng thường xuyên vẫn còn mang tính hình thức và hiệu quả còn thấp, chưa thấy rõ tầm quan trọng của bồi dưỡng chuyên môn với nhiệm vụ được phân công.
- Phong trào thi đua” Dạy tốt- Học tốt” và thùc hiÖn đổi mới phương pháp dạy luôn được nhà trường chú trọng tập trung chỉ đạo và duy trì thường xuyên nên tạo được không khí và tinh thần thi đua sôi nổi, liên tục trong suốt năm học.
- Ban Giám hiệu cùng giáo viên trải nghiệm qua thực tế việc lồng ghép vào kế hoạch bài học, cách soạn bài, dạy học trên lớp: (cụ thể xác định tiêu chí, các phương pháp cũng như cách thức đánh giá đối với từng hoạt động của mỗi bài trong tất cảc môn học) để chia sẻ về cách đánh giá thường xuyên bằng nhận xét học sinh trong quá trình dạy học. Chỉ đạo các giáo viên cốt cán hỗ trợ, giúp đỡ giáo viên trong đánh giá thường xuyên bằng nhận xét
- Kế hoạch của nhà trường thể hiện khá đầy đủ các nội dung hoạt động giáo dục trong đó đề cập rất nhiều đến việc tăng cường đánh giá, nhận xét học sinh không chỉ chú trọng đến đánh giá về kiến thức mà cần phải quan tâm đánh giá đến các năng lực, phẩm chất.
- Đội ngũ giáo viên trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc giáo dục năng lực, phẩm chất cho học sinh. Việc nhận xét thường xuyên bằng lời nói cũng như bằng chữ viết trong các môn học về phần năng lực và phẩm chất vẫn còn chung chung. Chưa có những biện pháp khắc phục, hỗ trợ kịp thời cho học sinh.
- Một số học sinh thiếu tự tin trong giao tiếp, hợp tác; lúng túng trước thầy cô, người lạ..., nhiều em khác gặp phải khó khăn khi diễn đạt hoặc nói năng cộc lốc. Năng lực hợp tác với người xung quanh để hoàn thành nhiệm vụ của đa số học sinh còn hạn chế.
- Tâm lý của học sinh tiểu học thích “ bắt chước” nên các năng lực, phẩm chất của các em có thể thu nhận qua tranh, ảnh, sách, báo, giao tiếp, phim, kịch… nhưng các em chưa biết lựa chọn những cái tốt, phù hợp với mình để học tập mà các em lại bắt chước cái không tốt một cách vô thức.
- Đa số học sinh của trường là con em nhà nông, bố mẹ đi làm ăn xa, các em ở nhà với ông bà nên điều kiện tham gia học tập, giao lưu .
- Các em hầu hết rụt rè, nhút nhát, nhiều lúc chưa sôi nổi tham gia vào các hoạt động học tập và các hoạt động tập thể xã hội.
- Nhiều phụ huynh học sinh chỉ quan tâm đến việc học kiến thức mà không quan tâm đến việc hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất của con em mình.
- Một số bộ phận phụ huynh còn chưa chú trọng đến việc giáo dục các kỹ năng sống, các hành vi thông qua sự mẫu mực của người lớn. Phụ huynh còn thiếu gần gũi, chăm sóc, uốn nắn các em có một phẩm chất tốt, phụ huynh ít gặp gỡ GVCN để trao đổi về việc học tập, sinh hoạt của con em mình.
- Đa số phụ huynh học sinh cho rằng: Việc giáo dục con em chủ yếu là ở nhà trường chứ phụ huynh không cần thiết phải quan tâm. Trong lúc đó, việc tham gia vào hoạt động giáo dục đặc biệt là giáo dục hình thành và phát triển 3 năng lực, 4 phẩm chất (theo TT22) là việc làm thường xuyên mà người tham gia trực tiếp không ai khác chính là bản thân học sinh, những người gần gũi học sinh nhất là giáo viên và phụ huynh học sinh.
- Đánh giá năng lực, phẩm chất đầu năm học 2017-2018 của lớp :
a. Về năng lực:
Tự phục vụ, tự quản: Tốt: 20/30 (Đạt: 66,7%); Đạt: 10/30(33,3%);
Hợp tác: Tốt: 20/30 (Đạt: 66,7%); Đạt: 10/30 (33,3%);
Tự học và GQVĐ: Tốt: 21/30 (Đạt: 70.0%); Đạt: 09/30(30,0%);
b.Về phẩm chất:
Chăm học, chăm làm: 20/30 (Đạt: 66,7%); Đạt: 10/30 (33,3%);
Tự tin, trách nhiệm: 20/30 (Đạt: 66,7%); Đạt: 10/30 (33,3%);
Trung thực, kỉ luật: 21/30 (Đạt: 70.0%); Đạt: 09/30 (30,0%);
Đoàn kết, yêu thương: Tốt: 22/30 ( Đạt: 73,3% ); Đạt: 08/30 ( 26,7%);
Để giải quyết những bất cập ấy, nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ, việc tổ chức bồi dưỡng tư tưởng, trình độ và năng lực sư phạm, năng lực đánh giá học sinh cho đội ngũ giáo viên càng trở nên cần thiết, nhất là trong tình hình mới với những yêu cầu ngày càng cao đang đặt ra cho ngành giáo dục. Tôi đưa ra một số biện pháp như sau.
2.2. Biện pháp thực hiện
2.2.1.Biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất thông qua quá trình dạy học
- Hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh thông qua quá trình học tập. Bởi các em được tham gia vào các hoạt động trải nghiệm, cùng nhau tìm hiểu, trao đổi, tương tác, học hỏi lẫn nhau về kiến thức từ đó hình thành năng lực và phẩm chất bằng việc các em tự nhận xét, tự đạt câu hỏi...
a. Hình thành năng lực: có 3 nhóm năng lực
Ví dụ: Học bài: Bảng chia 7 ( tài liệu HDH Toán 1A lớp 3 trang 62)
-Trong dạy học giáo viên cần vận dụng các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học linh hoạt phù hợp với từng bài, từng đối tượng học sinh nhằm phát huy năng lực của học sinh
+ Hình thành nhóm năng lực tự phục vụ, tự quản:
- Yêu cầu HS tự kiểm tra sự chuẩn bị đồ dùng học tập của bạn: ( HS chuẩn bị 4 tấm bìa mỗi tấm đều có 7 chấm tròn, sách vở ,… ).
- Báo cáo trước lớp: Có bao nhiêu bạn chuẩn bị đầy đủ theo yêu cầu của cô, có bao nhiêu em chuẩn bị chưa đầy đủ
- Yêu cầu HS tự nhận xét, đánh giá lẫn nhau cụ thể: Bạn A,B (hoặc nhóm Sóc Nâu, Chim Sẻ…) đã tự chuẩn bị đồ dùng học tập của mình đầy đủ.
- Tuyên dương: Từ báo cáo, phản ánh của các nhóm giáo viên phải tuyên dương kịp thời. Đối với những học sinh còn thiếu đồ dùng học tập hay chưa đủ sách vở thì GV có các biện pháp kịp thời, động viên, khích các em cố gắng tự hoàn thành các công việc học tập của mình như chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập để học tốt hơn. Từ đó hình thành năng lực tự phục vụ, tự quản cho các em.
+ Hình thành nhóm năng lực hợp tác:
- Để hình thành năng lực hợp tác giáo viên phải hướng dẫn cụ thể, động viên các em mạnh dạn, trình bày rõ ràng, đúng nội dung cần trao đổi.
- Giáo viên cần tạo điều kiện cho học sinh trong lớp biết hợp tác trong học tập, cùng chia sẻ kết quả học tập, biết lắng nghe và biết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
- Thường xuyên tổ chức cho học sinh các trò chơi tập thể lành mạnh,các hoạt động văn nghệ, thể thao ngay tại lớp học của mình. Qua đó rèn cho học sinh năng lực tự tin trước đám đông, lắng nghe, hợp tác và trình bày ý kiến, sở thích, sở trường của mình.
- Trong các tiết học, giáo viên phải đưa ra hệ thống các câu hỏi nhằm phát huy tinh thần xây dựng bài, tinh thần tự giác học tập của học sinh.
- Trước khi vào tiết học, GV tổ chức HS khởi động bằng trò chơi “Nhanh-Đúng ” để ôn lại bảng chia 6. Thông qua trò chơi, HS vừa mạnh dạn, tự tin vừa thể hiện sự đoàn kết, hợp tác, giúp đỡ nhau để giành chiến thắng.
+ Hình thành nhóm năng lực tự học và giải quyết vấn đề:
- Yêu cầu làm bài tập 2: Tính: Hoạt động cá nhân hoàn thành bài tập 2 vào vở ô ly. Sau đó chia sẻ với bạn cùng bàn về kết quả bài làm.
- Yêu cầu: Báo cáo số HS làm bài tốt, số HS làm bài còn thiếu sót
+ Học sinh tham gia nhận xét, góp ý bạn, nhóm bạn ngay trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập. Việc tự đánh giá kết quả của mình, kết quả của bạn sẽ giúp các em vừa hoàn thành nhiệm vụ học tập, vừa phát triển năng lực tự học và giải quyết vấn đề học tập.
- Để hình thành năng lực tự GQVĐ: GV đưa ra tình huống như sau:
+ Mỗi xe: chở 7 người
+ 6 xe: ? người
- Như vậy đã xuất hiện tình huống có vấn đề mà HS cần phải giải quyết. Hướng dẫn HS (Nhóm trưởng) để tính được 6 xe chở bao nhiêu người ta làm phép tính gì? Các em tự suy nghĩ tìm ra phép tính đúng.
- Giáo viên cần bao quát lớp, hoặc quan sát và đi từng nhóm để nắm tình hình xem nhóm nào cần sự hỗ trợ đồng thời hướng các em đánh giá năng lực tự GQVĐ. Bên cạnh đó còn phải thường xuyên khích lệ các học sinh có những phát hiện hay, mới trong tiết học. Hướng các em cùng giải quyết các vấn đề nảy sinh trong học tập. Điều này giúp các em phát huy hết tố chất, năng lực học tập của mình.Trong các tiết học, ngoài việc tạo không khí học tập thoải mái, tạo hứng thú cho học sinh.
b. Hình thành phẩm chất cho học sinh qua quá trình dạy HĐGD Đạo đức.
Ví dụ: HĐGD Đạo đức: (Bài 6 : Tích cực tham gia việc lớp, việc trường - Sách Bài tập Đạo đức lớp 3 trang 23)
Các phẩm chất của HS được hình thành và phát triển trong quá trình trải nghiệm, qua tham gia các hoạt động học tập, sinh hoạt tập thể, vận dụng kiến thức trong cuộc sống hàng ngày; chia sẻ, hợp tác, giao tiếp, ứng xử với bạn bè, thầy cô, người lớn,.. Điều này được thể hiện qua việc chăm học, chăm làm; tự tin, trách nhiệm; Trung thực,kỉ luật; Đoàn kết, yêu thương.
+ Hình thành nhóm phẩm chất chăm học, chăm làm:
Yêu cầu Bài tập 2 : QS tranh vẽ cảnh HS đang tích cực dọn vệ sinh trường lớp. Làm các việc sau:
+ Em có nhận xét gì về việc làm của các bạn nhỏ trong mỗi tranh?
+ Em đã học tập được những gì các bạn đã làm?
+ Em đã làm được những gì để thể hiện phẩm chất chăm học, chăm làm?
- Từ những quan sát và những công việc bạn làm, công việc mình tự làm, Giáo dục cho các em có ý thức tự giác tham gia các việc lặt vặt giúp bố mẹ và những việc của trường, của lớp; chăm chỉ, sẵn sàng giúp đỡ các bạn khó khăn,... Cụ thể qua các bài học Đạo đức:
+Tự làm lấy việc của mình.
+Tích cực tham gia việc lớp, việc trường.
+Quan tâm ,giúp đỡ hàng xóm, láng giềng.
Với HS lớp 3, nếu GV không lưu ý định hướng cho HS thì các em chỉ chăm chú nhận xét việc làm của các bạn trong tranh là đúng , là tốt, nên học tập,…mà các em quên nhận xét hai nhân vật phản diện, có việc làm chưa đúng, không nên học tập đó là đang chơi đá cầu.Từ đó các em sẽ nhận ra việc làm nào đúng, nên học tập và làm theo.
+ Hình thành nhóm phẩm chất tự tin, trách nhiệm:
- Khi hướng dẫn học sinh học bài, làm bài, biết vận dụng đúng các nguyên tắc và phương pháp giáo dục và dạy học sẽ giúp học sinh đi từ mức độ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp và nâng cao dần,… sẽ tập luyện cho học sinh thói quen vượt khó để hoàn thành nhiệm vụ học tập, bước đầu hoàn thành các phẩm chất ý chí, các nét tính cách tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm của mình.
Ví dụ: Bài 6 : Tích cực tham gia việc lớp, việc trường ( Sách Bài tập Đạo đức lớp 3 trang 23) Bài tập 4, xử lí tình huống : Nếu em là một HS khá của lớp, em sẽ làm gì khi trong lớp có một số bạn học yếu?
- Với tình huống này, nhiều HS sẽ tự tin nêu ra cách xử lí đúng đó là nhận giúp đỡ, kèm cặp bạn học yếu, tuy nhiên cũng có HS phân vân không biết nên xử lí như thế nào? Lúc này, GV cần động viên HS học khá có trách nhiệm giúp đỡ bạn để bạn cùng tiến bộ.
- Trong mọi tình huống người giáo viên cần phải nhẹ nhàng, tâm lý, động viên các em giúp các em học sinh phát huy những chính kiến của bản thân mình. Đồng thời khuyên bảo các em tự chịu trách nhiệm về việc mình làm, sẵn sàng nhận lỗi khi làm sai.
+ Hình thành nhóm phẩm chất trung thực, kỉ luật :
- Trong quá trình học tập cùng nhau, các mối quan hệ về lợi ích giữa cá nhân với tập thể sẽ hình thành tinh thần đoàn kết gắn bó với nhau vì lợi ích chung cũng sẽ phát triển nâng cao dần. Giáo dục học sinh phải nói thật, nói đúng về sự việc, không nói dối, nói sai về người khác. Trên cơ sở đó tạo cho các em có tính trung thực, kỉ luật và đoàn kết cao.
- Giáo dục học sinh tính chân thật, tôn trọng mọi người, không lấy những gì không phải của mình. Giáo viên cần phải luôn gần gũi, nắm bắt tính tình các em học sinh trong lớp. Quan tâm, định hướng cho học sinh có thái độ đúng đắn, tôn trọng và cùng giúp đỡ nhau trong học tập cũng như trong cuộc sống.
+ Hình thành nhóm phẩm chất đoàn kết, yêu thương:
- Giáo dục các em hiểu bổn phận, nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong các mối quan hệ xã hội, để giao lưu, giao tiếp ứng xử tuân theo các chuẩn mực đạo đức. Cụ thể là:
- Các quan hệ với gia đình (cha mẹ, ông bà, anh chị em): Phải biết quan tâm, yêu thương, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình.
- Quan hệ với nhà trường (thầy cô giáo, bạn bè): Giáo dục học sinh biết lễ phép, kính trọng và biết ơn các thầy cô giáo. Yêu thương giúp đỡ bạn bè.
- Quan hệ với cộng đồng (làng xóm, đoàn thể, xã hội): Kính trọng người lớn tuổi, tích cực tham gia các hoạt động tập thể.
- Thái độ và quan hệ với lao động, với công việc hàng ngày: Có trách nhiệm với công việc, hăng say và nhiệt tình với công việc mình thực hiện.
- Thái độ và quan hệ với tài sản công cộng, với môi trường, với các di sản văn hóa, với thiên nhiên: Biết bảo vệ của công, giữ gìn và bảo vệ môi trường.
- Ý thức về nghĩa vụ đối với Tổ quốc, đối với dân tộc
- Ý thức đối với trách nhiệm bổn phận, lợi ích chính đáng của bản thân.
2.2.2. Hình thành năng lực, phẩm chất thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp
Để hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh được tốt giáo viên chủ nhiệm phải kết hợp chặt chẽ với tổng phụ trách Đội. Giáo viên chủ nhiệm phải thường xuyên theo dõi và nắm bắt kịp thời các kế hoạchcủa Đội để phối hợp tổ chức các họat động sinh hoạt tập thể và vui chơi thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp cho các em như:
- Tham gia tích cực “ Tìm hiểu tiểu sử, gương hy sinh các liệt sĩ xã Võ Ninh”
- Tổ chức cho học sinh ôn luyện kiến thức, kĩ năng bằng các trò chơi như: Hái hoa dân chủ, Thi tìm hiểu về An toàn giao thông,..Nội dung thi được tôi soạn bằng chương trình powerPoint nên gây được sự thích thú, hào hứng cho học sinh mỗi lần tham gia.
- Tổ chức các buổi họp lớp, làm đồ dùng học tập và làm báo tường, phối hợp với Liên Đội vẽ tranh chào mừng các ngày lễ lớn.
- Hướng dẫn các em làm bình hoa, cắt gấp hoa để trang trí lớp học và làm một số đồ chơi đơn giản để trưng bày hoặc để tặng người thân bạn bè. Các em cùng làm, giúp đỡ nhau làm việc.
- Tham gia các buổi sinh hoạt dưới cờ vào mỗi thứ hai hàng tuần, biểu dương các tập thể, cá nhân, uốn nắn những thiếu sót và giới thiệu, định hướng những nội dung cần giáo dục cho học sinh.
- Hưởng ứng các phong trào thi đua học tập và rèn luyện của liên Đội, thông qua đó giáo dục truyền thống cách mạng, lòng tự hào dân tộc, ý chí quật cường và tình yêu quê hương đất nước cho học sinh. Thông thường mỗi tháng trong năm học đều có ngày lễ lớn và thông qua các ngày lễ đó có thể tổ chức cho các em sinh hoạt theo chủ đề với nhiều nội dung phong phú chẳng hạn:
Tháng 12: Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về Quân đội nhân dân Việt Nam.
Tháng 2: Mùa xuân và ước mơ của các em về nghề nghiệp; tìm hiểu lịch sử truyền thống nhà trường, ...
Tháng 5: Trao đổi về thái độ học tập, về 5 diều Bác Hồ dạy, tìm những câu chuyện hay kể về Bác Hồ …
Với những chủ đề trên, tổ chức cho các em trao đổi, thảo luận, được phép trình bày quan điểm riêng của mình về chủ đề đó để giờ sinh hoạt trở nên hấp dẫn, hứng thú, qua đó giáo viên chủ nhiệm hiểu được suy nghĩ và hành động của học sinh trên mà có biện pháp giáo dục phù hợp để nâng cao năng lực, phẩm chất cho các em.
- Đẩy mạnh các hoạt động thiết thực phù hợp với lứa tuổi mang tính giáo dục như:
+ Hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao, trò chơi dân gian (yêu quê hương đất nước, mừng Đảng mừng xuân, nhớ ơn Bác Hồ, hướng về ngày 20/11,…). Đây là hoạt động khá hấp dẫn đối với học sinh tiểu học, thu hút được nhiều em tham gia. Đặc biệt với phong trào “Xây dựng khuôn viên xanh – sạch – đẹp – thân thiện” đã giáo dục được kĩ năng sống và ý thức bảo vệ môi trường cho các em.
+ Hoạt động đền ơn đáp nghĩa như: Áo lụa tặng bà, chăm sóc giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, viếng và chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ, đóng góp vào quỹ xây dựng nhà tình thương, trồng cây nhớ ơn Bác, …
+ Hoạt động mang tính giáo dục lòng nhân ái như tham gia các đợt ủng hộ đồng bào bị thiên tai, bão lụt, tham gia các chương trình vì người nghèo, phong trào giúp bạn vượt khó, …
+ Hoạt động “Ngày hội học sinh tiểu học” là kết quả của quá trình phấn đấu, học tập, rèn luyện theo mục tiêu giáo dục toàn diện. Qua ngày hội các em sẽ đánh giá được kết quả rèn luyện của mình và đó chính là cơ hội, là môi trường để các em trao đổi thêm kinh nghiệm học tập, hoạt động với các bạn của mình. “Ngày hội học sinh tiểu học” là ngày hội của các em, mang tính chất giao lưu, học hỏi nên đã tạo được bầu không khí hào hứng, sôi nổi, hấp dẫn.
- Tổ chức các hoạt động tập thể trong phạm vi toàn trường tạo điều kiện để các em hình thành các mối quan hệ, gắn bó với nhau vì quyền lợi, danh dự chung, gây niềm vinh dự, tự hào về lớp mình, rất có ý nghĩa và tác dụng sâu sắc đến nhận thức, tình cảm của học sinh. Qua hoạt động tập thể, lòng nhân ái, tính vị tha, tinh thần dũng cảm, trách nhiệm vì tập thể được thể hiện rõ và chính những hoạt động đó đã đẩy mạnh phong trào học tập của các em hơn.
2.2.3. Biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất thông qua việc phối kết hợp giữa các lực lượng giáo dục
a. Phối kết hợp với các lực lượng trong nhà trường:
- Để làm tốt điều này phải không ngừng tuyên truyền cho các giáo viên nhân viên trong nhà trường thấy được trách nhiệm của mình trong việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. Mỗi giáo viên phải có trách nhiệm phối kết hợp cộng đồng trong việc hình thành và phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh trong nhà trường.
- Ban Giám hiệu Nhà trường triển khai tập huấn, hướng dẫn cho toàn bộ giáo viên trong nhà trường việc đánh giá năng lực, phẩm chất học sinh theo thông tư 22. Thường xuyên kiểm tra, hướng dẫn giúp giáo viên có những biện pháp hỗ trợ kịp thời, có hiệu quả cho học sinh. Tạo điều kiện cho các em phát triển năng lực, phẩm chất của mình.
b. Phối hợp với cộng đồng cùng tham gia công tác giáo dục.
* Phối kết hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh và gia đình các em.
-Trong Mô hình trường học mới, nguyên lí giáo dục ”Học đi đôi với hành -Nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội” được thể hiện rõ rệt thông qua tổ chức và quản lí lớp học, đưa những điểm văn hóa, kinh tế, truyền thống lịch sử của địa phương vào nhà trường. Do vậy vai trò của gia đình là rất quan trọng trong việc học tập, giáo dục đối với học sinh.
- Để phối hợp một cách chặt chẽ với gia đình, cộng đồng, ngay từ đầu năm tôi thường bàn bạc với Ban đại diện cha mẹ học sinh lớp để tuyên truyền tới mỗi gia đình và cộng đồng về Mô hình trường học mới. Chủ động trao đổi, khuyến khích gia đình và cộng đồng cùng tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trường, tạo nên sức mạnh tổng hợp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
- Các nội dung tôi thường phối hợp với cha mẹ học sinh trong quá trình giáo dục như phối hợp huy động các em đến trường; mời cha mẹ học sinh lên lớp trong các tiết ngoại khóa như dạy các em hát các làn điệu dân gian của địa phương, nói chuyện lịch sử,... tham gia giúp các em liên hệ nội dung học với thực tế ở địa phương để phát huy năng lực của các em tại nhà.
- Bên cạnh đó tôi thường thông báo tới các bậc phụ huynh các nội quy, quy định của nhà trường tới các bậc phụ huynh để đôn đốc học sinh thực hiện. Đặc biệt phối hợp với phụ huynh của những học sinh có năng lực còn yếu, phẩm chất chưa đạt để có những biện pháp giáo dục kịp thời.
* Thông qua các đoàn thể khác ở địa phương
- Nhà trường, giáo viên chủ nhiệm cần có mối liên hệ chặt chẽ, phối hợp với các đoàn thể địa phương tổ chức các hoạt động ngoại khóa mang ý nghĩa giáo dục: Giúp đỡ người cô đơn không nơi nương tựa, giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, những người có hoàn cảnh khó khăn… Phối kết hợp với hội phụ nữ tổ chức các hoạt động vui chơi, thể dục thể thao, văn nghệ với học sinh tiểu học giúp cho các em phát triển thành những con người toàn diện hơn.
* Kết quả đạt được:
- Qua cách làm này, rõ ràng tôi thấy năng lực ,phẩm chất của các em được nâng cao. Kết quả học tập của học sinh ngày càng tiến bộ rõ rệt. Tình cảm thầy- trò, bạn bè ngày càng gắn bó và thân thiện, biểu hiện cụ thể như sau:
- Các em xác định được mục đích học tập, chuyên cần, ham học, trung thực trong học tập, chăm ngoan và đạt kết quả tốt hơn. Luôn khiêm tốn và giúp đỡ nhau cùng học tập tiến bộ; mạnh dạn đấu tranh thói lười biếng, ỷ lại, thiếu trung thực trong học tập.
- Thực hiện được một số việc phục vụ cho bản thân như: Chuẩn bị tốt đồ dùng sách vở học tập, ăn mặc sạch sẽ, gọn gàng, biết sắp xếp thời gian học tập hợp lý, khoa học.
- Tham gia đầy đủ và thực hiện tốt vệ sinh, hoạt động tập thể. Có ý thức thực hành tiết kiệm, quý trọng và bảo vệ tài sản của nhà trường, của lớp học, sẵn sàng tham gia lao động góp phần xây dựng địa phương do nhà trường tổ chức.
- Mạnh dạn hơn trong giao tiếp, biết nhận lỗi khi làm sai và không đổ lỗi cho người khác. Tự hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Chấp hành tốt sự phân công của nhóm, lớp.
- Thực hiện nếp sống lành mạnh, có văn hóa, có kỷ luật. Sống trung thực, đúng mực trong các mối quan hệ giao tiếp với thầy cô, bạn bè, gia đình và những người xung quanh.
- Có ý thức thực hiện tốt pháp luật, chính sách liên quan đến bản thân. Có thái độ rõ ràng ủng hộ cái đúng, cái tốt; không đồng tình với những biểu hiện sai trái trong và ngoài nhà trường. Tích cực tham gia các hoạt động do nhà trường tổ chức, sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn.
- Nhìn chung các em hoang nghịch, chưa chăm học nay đều biết nghe lời, ý thức học tập tốt. Trong các đợt kiểm tra, lớp tôi đều được khen và là lớp có nền nếp ổn định sớm và tốt của trường.
- Sau thời gian thực hiện hệ thống các giải pháp trên tôi đã thu được kết cụ thể cuối năm học 2017-2018: 100% học sinh năng lực và phẩm chất đạt và đạt Tốt.
1.Về năng lực:
Tự phục vụ, tự quản: Tốt: 26/30 ( Đạt: 86,7% ); Đạt: 04/30(13,3%);
Hợp tác: Tốt: 26/30 (Đạt: 86,7%); Đạt: 04/30(13,3%);
Tự học và GQVĐ: Tốt: 25/30 (Đạt: 83,3%); Đạt: 05/30(16,7%);
2.Về phẩm chất:
Chăm học, chăm làm: Tốt: 26/30 (Đạt: 86,7%); Đạt: 04/30(13,3%);
Tự tin, trách nhiệm: Tốt: 26/30 (Đạt: 86,7%); Đạt: 04/30(13,3%);
Trung thực, kỉ luật: Tốt: 26/30 (Đạt: 86,7%); Đạt: 04/30(13,3%);
Đoàn kết, yêu thương: Tốt: 27/30 (Đạt: 90%); Đạt: 03/30(10,0%);
3. PHẦN KẾT LUẬN
3.1. Ý nghĩa của sáng kiến
Như đã nói ở trên, năng lực, phẩm chất là nền tảng, đặt nền móng đầu tiên cho việc hình thành nhân cách của mỗi con người. Chỉ phát triển kiến thức cho các em thì chưa đủ, muốn cho các em vững bước trên con đường phía trước thì phải có đủ các yếu tố đức và tài. Bởi lẽ thế, thông qua sáng kiến kinh nghiệm này, tôi đã cố gắng khắc phục những khó khăn, khai thác được những thuận lợi để giáo dục và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. Đồng thời, tôi cũng đã mạnh dạn đưa ra một số biện pháp nhằm phát triển và nâng cao năng lực, phẩm chất cho lứa tuổi học sinh tiểu học thông qua việc dạy học và các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Giáo dục năng lực, phẩm chất cho học sinh tiểu học là một mặt của hoạt động giáo dục nhằm xây dựng cho trẻ em những tính cách nhất định và bồi dưỡng cho các em những quy tắc hành vi ứng xử phù hợp. Thiết nghĩ “Tấm gương bao giờ cũng có giá trị hơn lời giáo huấn”, tôi mong muốn rằng mỗi giáo viên phải là tấm gương tốt cho các em noi theo, phải tạo cho các em có cảm giác an toàn và gần gũi, thân quen. Bên cạnh đó, thông qua sáng kiến kinh nghiệm này còn giúp cho giáo viên tiếp cận, gần gũi với học sinh hơn; tích cực chủ động trong việc quan sát, nhận xét sự hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất học sinh; động viên khích lệ học sinh khắc phục khó khăn, phát huy ưu điểm để phát triển một cách toàn diện giúp các em mạnh dạn, có tính tự chủ, tự giác, tích cực trong các hoạt động học và vui chơi giải trí nhằm giúp các em phát triển nhân cách của mình ngay từ buổi ban đầu.
3.2. Kiến nghị, đề xuất
- Việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh là một việc làm hết sức quan trọng , để nâng cao hơn nữa chất lượng năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 3 tôi có một số kiến nghị sau:
* Đối với giáo viên:
- Tâm huyết với nghề, thương yêu và quan tâm trẻ thực sự; không ngừng học tập nâng cao tay nghề, trau dồi kinh nghiệm; nhận thức vấn đề đúng mực hơn sẽ tự mình tìm ra được những biện pháp đơn giản, hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục của mình
* Đối với học sinh:
- Ngoài việc học kiến thức, hầu hết học sinh chúng ta rất hứng thú với việc rèn luyện năng lực, phẩm chất theo TT22. Có điều, các em chưa định hình được do việc học kiến thức chiếm mất quá nhiều thời gian. Nên các em cần có ý thức tự giác, tích cực trong học tập. Biết lắng nghe nhận xét của thầy cô giáo, của bạn bè để tự sửa chữa, khắc phục những thiếu sót của mình. Mạnh dạn góp ý, sửa sai giúp đỡ bạn trong học tập.
- Thương yêu, đoàn kết với các bạn trong lớp. Giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
* Đối với phụ huynh học sinh:
- Phụ huynh phải thường xuyên gặp gỡ giáo viên chủ nhiệm để trao đổi về việc học tập, sinh hoạt của con em mình, để nắm bắt thông tin và cùng giáo viên chủ nhiệm có những biện pháp giáo dục kịp thời nhất.
- Phụ huynh cần quan tâm hơn nữa tới việc học tập, rèn luyện của con em mình, là tấm gương sáng để con học tập.
- Giáo dục và giúp học sinh phát triển năng lực, phẩm chất là tiền đề để các em học tập tốt và có một tương lai tốt . Vì vậy, quan tâm đúng mức và giáo dục đạo đức cho học sinh có hiệu quả là một việc làm cần thiết và thường xuyên đối với mỗi một giáo viên, mỗi một phụ huynh và các lực lượng giáo dục khác. Riêng bản thân tôi, sau khi nghiên cứu sáng kiến tôi nhận ra nhiều điều lý thú và mới mẻ về việc giáo dục năng lực, phẩm chất cho học sinh. Tôi đã nhận thức về vấn đề này đúng mực hơn; kiên trì, nhẫn nại, say sưa với nghề hơn và đặc biệt tôi thấy yêu những em học sinh của mình hơn. Đó là động lực lớn nhất để tôi làm tốt công tác giáo dục của mình.Thiết nghĩ , sáng kiến của tôi có thể áp dụng một cách dễ dàng và hiệu quả đối với những ai quan tâm đến công tác giáo dục, đặc biệt là giáo viên đứng lớp.
Tuy vậy, đang ở trong giai đoạn đầu nghiên cứu, với vốn hiểu biết và năng lực còn hạn hẹp của bản thân, sáng kiến chắc chắn sẽ khó tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp, Hội đồng đánh giá, các cấp lãnh đạo bổ sung ý kiến để sáng kiến của tôi hoàn thiện và hiệu quả hơn.