A. Lý thuyết
I. Tuần hoàn máu
- Hệ tuần hoàn gồm tim và hệ mạch
+ Tim: có 4 ngăn gồm 2 tâm nhĩ và 2 tâm thất, nửa phải chứa máu đỏ thẫm, nửa trái chứa máu đỏ tươi, có chức năng co bóp tống máu tạo lực đẩy máu vào động mạch.
+ Hệ mạch: có chức năng dẫn máu từ tim đến các tế bào và từ tế bào về tim bao gồm:
- Động mạch: xuất phát từ tim.
- Tĩnh mạch: trở về tim.
- Mao mạch: nối động mạch và tĩnh mạch.
Hình 16.1 Vòng tuần hoàn máu
- Vai trò của hệ tuần hoàn
+ Tim làm nhiệm vụ co bóp tạo lực để đẩy máu.
+ Hệ mạch: Dẫn máu từ tim đến các tế bào và từ các tế bào trở về tim.
+ Vòng tuần hoàn lớn: Từ tâm thất trái đến các cơ quan (trao đổi chất) trở về tâm nhĩ phải.
+ Vòng tuần hoàn nhỏ: Từ tâm thất phải đến phổi (trao đổi khí) rồi trở về tâm nhĩ trái.
Hình 16.2 Vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ
⇒ Máu lưu thông trong toàn bộ cơ thể là nhờ hệ tuần hoàn.
II. Lưu thông bạch huyết
Hệ bạch huyết gồm:
- Mao mạch bạch huyết.
- Mạch bạch huyết.
- Hạch bạch huyết.
- Ống bạch huyết.
Hình 16.3 Cấu tạo vòng tuần hoàn lớn
- Hệ bạch huyết được chia ra làm 2 phân hệ lớn và nhỏ:
- Phân hệ nhỏ: thu bạch huyết ở nửa trên bên phải cơ thể sau đó về tĩnh mạch.
- Phân hệ lớn: thu bạch huyết ở phần còn lại của cơ thể.
- Hệ bạch huyết có vai trò cùng với hệ tuần hoàn máu thực hiện chu trình luân chuyển môi trường trong cơ thể và tham gia bảo vệ cơ thể.
Hình 16.4 Hệ bạch huyết trong cơ thể người
B. Trả Lời Câu Hỏi SGK
1. Giải bài 1 trang 53 SGK Sinh học 8
Hệ tuần hoàn máu gồm những thành phần cấu tạo nào?
Hướng dẫn giải
- Thành phần cấu tạo của hệ tuần hoàn máu gồm:
+ Tim:
- Nửa phải (tâm nhĩ phải và tâm thất phải).
- Nửa trái (tâm nhĩ trái và tâm thất trái)
- Hệ mạch:
- Vòng tuần hoàn nhỏ.
- Vòng tuần hoàn lớn.
2. Giải bài 2 trang 53 SGK Sinh học 8
Hệ bạch huyết gồm những thành phần cấu tạo nào
Hướng dẫn giải
Thành phần cấu tạo hệ bạch huyết gồm:
3. Giải bài 3 trang 53 SGK Sinh học 8
Nêu một vài cơ quan, bộ phận của cơ thể và cho biết sự luân chuyển bạch huyết nơi đó nhờ bộ phận nào.
Hướng dẫn giải
- Sự luân chuyển của bạch huyết trong mỗi phân hệ:
+ Mao mạch bạch huyết --> mạch bạch huyết --> hạch bạch huyết --> mạch bạch huyết --> ống bạch huyết --> tĩnh mạch
+ Một số cơ quan bộ phận của cơ thể:
- Gan
- Tim
- Phổi
- Bạch huyết lưu thông trong các cơ quan đó là nhờ hệ thống mạch bạch huyết và mạch máu
4. Giải bài 4 trang 53 SGK Sinh học 8
Thử dùng tay xác định vị trí của tim trong lồng ngực của mình. Có thể dùng ngón tay để xác định điểm đập, nơi mỏm tim (đỉnh tim) chạm vào thành trước của lồng ngực.
Hướng dẫn giải
- Dùng đầu ngón tay ấn nhẹ vào vị trí quả tim ở trước ngực, nhận thấy nhịp đập của tim.
- Thở ra gắng sức nín thở để tìm mỏm tim, dùng gan bàn tay để sờ diện đập tim rồi dùng đầu ngón tay để xác định lại vị trí mỏm tim. Bình thường mỏm tim ở liên sườn 4 hay 5 ngay bên trong đường trung đòn trái.
