A. Lý thuyết
Lớp Lưỡng cư bao gồm những động vật như ếch, nhái, ngóe, chẫu, cóc… có đời sống vừa ở nước, vừa ở cạn
I. Đời sống
Ếch đồng
- Ếch có đời sống vừa ở nước, vừa ở cạn (ưa nơi ẩm ướt).
- Kiếm ăn vào ban đêm, ăn thức ăn động vật nhỏ như: sâu bọ, giun, dế, ốc...
- Vì thức ăn chủ yếu của chúng là những ĐV thường hoạt động vào đêm. Vào ban đêm nhiệt độ MT thấp.
- Con mồi ở cạn, ở nước → ếch có đời sống vừa ở cạn, vừa ở nước.
- Có hiện tượng trú đông.
- Là động vật biến nhiệt.
II. Cấu tạo ngoài và di chuyển
1. Di chuyển
Ếch có 2 cách di chuyển: Nhảy cóc (trên cạn) và bơi (dưới nước).
Ếch đồng di chuyển
- Trên cạn: Khi ngồi chi sau gập hình chữ Z, lúc nhảy chi sau bật thẳng → lực => nhảy cóc.
Ếch đồng di chuyển dưới nước
- Dưới nước: Chi sau đẩy nước, chi trước bẻ lái.
2. Cấu tạo ngoài
Hình dạng ngoài của ếch đồng
- Đặc điểm hình dạng và cấu tạo ngoài thích nghi với đời sống ở nước:
- Đầu dẹp, nhọn, khớp với thân thành một khối thuôn nhọn về phía trước → Giảm sức cản của nước khi bơi
- Da trần phủ chất nhày và ẩm, dễ thấm khí → Giúp hô hấp trong nước dễ dàng
- Các chi sau có màng bơi căng giữa các ngón (giống chân vịt) → Tạo thành chân bơi để đẩy nước
- Đặc điểm hình dạng và cấu tạo ngoài thích nghi với đời sống ở cạn:
- Mắt và lỗ mũi nằm ở vị trí cao trên đầu (mũi ếch thông với khoang miệng vừa để ngửi vừa để thở) → Khi bơi ếch vừa thở vừa quan sát
- Mắt có mi giữ nước mắt do tuyến lệ tiết ra, tai có màng nhĩ → Bảo vệ mắt khỏi bị khô, nhận biết âm thanh
- Chi năm phần có ngón chia đốt, linh hoạt → Thuận lợi cho sự di chuyển.
III. Sinh sản và phát triển
Sinh sản của êch đồng
- Ếch sinh sản vào cuối xuân
- Tập tính: Ếch đực ôm ếch cái, đẻ ở các bờ nước.
- Thụ tinh ngoài, đẻ trứng.
- Giai đoạn nòng nọc mang nhiều đặc điểm giống cá: hô hấp bằng mang, di chuyển bằng vây, sống hoàn toàn ở nước → Phát triển có biến thái.
Ếch trưởng thành → Trứng thụ tinh → Nòng nọc → Ếch con
B. Trả Lời Câu Hỏi SGK
Câu 1 trang 115 SGK Sinh học 7
Nêu những đặc điểm cấu tạo ngoài của ếch thích nghi với đời sống ở nước?
Hướng dẫn giải
Đặc điểm của ếch thích nghi với môi trường sống ở nước:
- Đầu dẹp, nhọn, khớp với thân thành một khối thuôn nhọn về phía trước giảm sức cản của nước.
- Da phủ chất nhày và ẩm, dễ thấm khí → giảm ma sát khi bơi, dễ dàng thực hiện quá trình trao đổi khí qua lớp da.
- Các chi sau có màng bơi căng giữa các ngón (giống chân vịt) thích nghi với hoạt động bơi lội.
Câu 2 trang 115 SGK Sinh học 7
Nêu những đặc điểm cấu tạo ngoài chứng tỏ ếch cũng thích nghi với đời sống ở cạn?
Hướng dẫn giải
Đặc điểm cấu tạo của ếch thích nghi với đời sống ở cạn:
- Mắt và lỗ mũi nằm ở vị trí cao trên đầu: thuận lợi cho quan sát và hô hấp.
- Mắt có mi giữ nước mắt do tuyến lệ tiết ra: tránh bị khô mắt.
- Tai có màng nhĩ: cảm nhận âm thanh.
- Mũi thông với khoang miệng: phục vụ cho hô hấp nhờ sự đóng mở của thềm miệng.
- Chi năm phần có ngón chia đốt: vận động linh hoạt.
Câu 3 trang 115 SGK Sinh học 7
Hãy giải thích vì sao ếch thường sống ở nơi ẩm ướt, gần bờ nước và bắt mồi về đêm?
Hướng dẫn giải
- Ếch thường sống ở nơi ẩm ướt, gần bờ nước và thường bắt mồi về đêm vì:
- Ếch chủ yếu hô hấp qua da. Khi da trao đổi khí cần phải ẩm để khí có thể khuếch tán qua da. Nếu ếch rời xa nước lâu thì da sẽ bị khô, không thực hiện được trao đổi khí qua da ếch sẽ chết.
- Ếch bắt mồi vào ban đêm vì mắt của ếch kém chỉ nhìn thấy mồi động và không nhìn thấy gì khi bị chiếu sáng.
- Thức ăn chủ yếu của ếch là sâu bọ, sâu bọ hoạt động vào ban đêm nên ếch dễ dàng kiếm được mồi. Ngoài ra vào ban đêm, độ ẩm thường cao hơn, nhiệt độ thấp hơn ban ngày nên cơ thể ếch ít bị thoát hơi nước nên có thể lên bờ lâu hơn.
Câu 4 trang 115 SGK Sinh học 7
Trình bày sự sinh sản và phát triển có biến thái ở ếch?
Hướng dẫn giải
- Sự sinh sản của ếch
- Thời điểm ếch sinh sản: cuối xuân, sau những trận mưa đầu hạ.
- Ếch đực kêu "gọi ếch cái" để ghép đôi. Ếch cái cõng ếch đực trên lưng, ếch đực ôm ngang ếch cái, chúng tìm đến bờ nước để đẻ.
- Ếch cái đẻ đến đâu, ếch đực ngồi trên tưới tinh tới đó. Sự thụ tinh xảy ra bên ngoài cơ thể nên được gọi là sự thụ tinh ngoài.
- Trứng tập trung thành từng đám trong chất nhày nổi trên mặt nước, trứng phát triển, nở thành nòng nọc.
- Sự phát triển qua biến thái ở ếch: Trứng ếch nở ra nòng nọc, sống trong nước=> Nòng nọc mọc 2 chi sau => Nòng nọc mọc 2 chi trước=> Nòng nọc rụng đuôi trở thành ếch trưởng thành, có thể sống ở cả nước và trên cạn.
