1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Nhiễm sắc thể giới tính
- NST giới tính là loại NST có chứa gen quy định giới tính và các gen khác.
+ Trong các tế bào lưỡng bội (2n):
- Có các cặp NST thường.
- 1 cặp NST giới tính kí hiệu XX (tương đồng) và XY (không tương đồng).
+ Mỗi NST giới tính có 2 đoạn:
- Đoạn không tương đồng chứa các gen đặc trưng cho từng NST
- Đoạn tương đồng chứa các lôcút gen giống nhau.
Hình 12.1 NST giới tính
- Ở người và động vật có vú, ruồi giấm .... XX ở giống cái, XY ở giống đực.
- Ở chim, ếch nhái, bò sát, bướm.... XX ở giống đực còn XY ở giống cái.
- NST giới tính mang gen quy định tính đực, cái và tính trạng liên quan tới giới tính.
Hình 12.2 Bộ NST ở người
1.2. Cơ chế xác định giới tính
- Đa số các loài, giới tính được xác định trong thụ tinh.
- Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính ở sinh vật.
- VD: cơ chế xác định giới tính ở người.
Hình 12.3 Cơ chế xác định giới tính ở người
- Sự tự nhân đôi, phân li và tổ hợpcủa NST trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính.
+ Khi giảm phân:
- Ở bố: Sự phân li của cặp NST giới tính XY cho 2 loại tinh trùng X và Y với tỉ lệ ngang nhau.
- Ở mẹ: Sự phân li của cặp NST giới tính XX chỉ cho một loại trứng X.
+ Qua thụ tinh: Tạo ra 2 loại hợp tử XX phát triển thành con gái và XY phát triển thành con trai, với số lượng và sức sống ngang nhau. Vì thế, tỉ lệ nam : nữ thường xấp xỉ 1:1
+ Sơ đồ:
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính
- Hoocmôn sinh dục:
+ Rối loạn tiết hoocmon sinh dục sẽ làm biến đổi giới tính tuy nhiên cặp NST giới tính không đổi.
Hình 12.4 Các tác nhân tác động đến giới tính ở động vật
- Dùng Metyl testossteron (hormon sinh dục) tác động vào cá vàng cái có thể làm cá biến thành cá đực.
- Trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 28oC sẽ nở thành con đực trên 32oC thì nở thành con cái.
+ Nhiệt độ, ánh sáng ... cũng làm biến đổi giới tính
Hình 12.4b Nhiệt độ tác động đến giới tính thực vật
- Cây thầu dầu trồng trong ánh sáng cường độ yếu thì số hoa đực giảm
