I. TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP TRẺ 3 – 4 TUỔI THAM GIA TỐT HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH TẠI LỚP MẦM 2, TRƯỜNG MẦM NON 3”
1. Lí do chọn đề tài
Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lí của trẻ 3 tuổi, đây là giai đoạn đầu tuổi mẫu giáo, vận động của trẻ còn ở mức độ thấp ( kỹ năng cầm bút, thao tác cắt, xé dán…còn vụng). Một mặt do trẻ mới rời giađình đến lớp với cô với bạn, lúc này môi trường sống, sinh hoạt của trẻ rộng hơn, mọi sự vật hiện tượng xung quanh trẻ còn rất mới lạ, trẻ chưa có khái niệm về cái gì cụ thể. Mặt khác vốn ngôn ngữ của trẻ còn quá ít. Trẻ chưa thể diễn đạt nguyện vọng của mình bằng ngôn ngữ mạch lạc. Vì vậy hoạt động tạo hình chính là một thứ ngôn ngữ riêng để trẻ biểu lộ tình cảm, tiếng nói của mình với mọi người xung quanh. Để tạo ra một sản phẩm đẹp trước hết trẻ phải hiểu về cái đó, có tình cảm với nó và có kỹ năng tạo ra nó, thì trẻ mới hoàn thành sản phẩm đó được. Chính từ các hoạt động đó sẽ làm phát triển tình cảm thẩm mỹ của trẻ.
Tuổi mầm non trẻ ham thích được hoạt động tạo hình nhất là việc sử dụng bút màu tạo thành sản phẩm theo ý của trẻ, bút lông sử dụng màu nước dùng giấy để xé, vò… theo ý của trẻ đẻ tạo ra 1 sản phẩm mà trẻ thích, dùng đất để nặn thành các đồ vật, con vật mà trẻ yêu thích…chính từ các sản phẩm trẻ tạo ra, trẻ đặt tên gọi ,và tưởng tượng ra những gì trẻ thích, từ đó làm nảy sinh tình cảm yêu cái đẹp, hướng tới cái đẹp đây là yếu tố cần thiết góp phần phát triển toàn diện cho trẻ.
Vì vậy, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Một số giải pháp giúp trẻ 3 – 4 tuổi tham gia tốt hoạt động Tạo hình tại lớp Mầm 2, trường Mầm Non 3”nhằm giúp trẻ yêu thích hoạt động tạo hình từ đó giúp trẻ có khả năng sáng tạo nhiều hơn.
2. Mô tả nội dung
Do trẻ mới rời gia đình đến lớp với cô với bạn, lúc này môi trường vui chơi, học tập và sinh hoạt của trẻ rộng hơn, mọi sự vật hiện tượng xung quanh trẻ còn rất nhiều bỡ ngỡ và mới lạ. Mặt khác, vốn ngôn ngữ của trẻ còn quá ít, vì vậy hoạt động tạo hình cũng chính là một “ngôn ngữ” riêng để trẻ biểu lộ tình cảm, tiếng nói của mình với mọi người xung quanh.
Trẻ ham thích được hoạt động tạo hình nhất là việc sử dụng bút màu tạo thành sản phẩm theo ý của trẻ, sử dụng bút lông, màu nước, dùng giấy để xé, vò, cắt,… theo ý của trẻ để tạo ra một sản phẩm mà trẻ thích, biết sử dụng đất để nặn thành các đồ vật, con vật mà trẻ yêu thích…chính từ các sản phẩm trẻ tạo thành trẻ sẽ đặt tên, gọi tên và tưởng tượng ra. Từ đó làm nảy sinh tình yêu cái đẹp, hướng tới cái đẹp ở trẻ, đây là yếu tố cần thiết góp phần cho trẻ phát triển toàn diện. Đó là động lực giúp tôi nghiên cứu, tổ chức thực hiện các giải pháp giúp trẻ 3- 4 tuổi tham gia tốt hoạt động tạo hình tại lớp mình phụ trách.
2.1 Khảo sát
Việc rèn và hướng dẫn giúp trẻ 3 - 4 tuổi thực hiện tốt các hoạt động tạo hình là rất quan trọng. Những ngày đầu trẻ đến trường, đến lớp còn rụt rè, thích làm theo ý mình, chưa biết cầm bút, cầm bút chưa đúng cách, còn cầm tay trái,....Tôi đã theo dõi, khảo sát và ghi nhận thực tế trên trẻ như sau:
| STT | Nội dung khảo sát | Số trẻ | Tỉ lệ |
| 1 | Trẻ cầm bút đúng qui định và cầm bằng tay phải. | 18/30 | 60% |
| 2 | Trẻ thực hiện tô màu gọn, đẹp, không lan ra ngoài. | 9/30 | 30% |
| 3 | Trẻ biết lựa chọn màu sắc phù hợp, hài hòa để tô. | 5/30 | 16.67% |
| 4 | Trẻ thực hiện vẽ to, rõ nét, bố cục hợp lý trong tranh. | 8/30 | 26.67% |
| 5 | Trẻ biết vò, xé, cắt,...tạo thành một số sản phẩm đơn giản. | 7/30 | 23.33% |
| 6 | Trẻ bố trí hình cần dán cân đối, hài hòa; thoa hồ gọn và dán khéo. | 6/30 | 20% |
| 7 | Trẻ có kỹ năng véo đất, vo tròn, lăn dọc, ấn bẹt,.... | 6/30 | 20% |
| 8 | Trẻ biết sử dụng đất nặn để nặn được các sản phẩm theo ý thích. | 5/30 | 16.67% |
2.2 Nguyên nhân thực trạng
Nắm được đặc điểm tình hình của trường, của lớp tôi đang giảng dạy cũng như đặc điểm cá nhân của từng trẻ. Bản thân tôi nhận thấy được những thuận lợi và khó khăn như sau:
Thuận lợi:
- Luôn được sự quan tâm, hướng dẫn và chỉ đạo sâu sát về chuyên môn của các cấp Lãnh đạo cùng BGH nhà trường.
- Cơ sở vật chất trường lớp khang trang; thiết bị đồ dùng, đồ chơi được bổ sung thường xuyên và tương đối đầy đủ.
- Được sự tín nhiệm, quan tâm ủng hộ, phối hợp và hỗ trợ nhiệt tình của quý phụ huynh về nguyên vật liệu mở để giáo viên làm đồ dùng đồ chơi cho trẻ.
- Đa số trẻ hoạt bát, nhanh nhẹn và thích tham gia vào các hoạt động.
- Trẻ được tham dự nhiều hoạt động vui chơi, lễ hội của lớp, của trường,…từ đó trẻ hứng thú, tự tin hơn khi tham gia vào các hoạt động.
Khó khăn:
- Việc tận dụng môi trường xung quanh để tạo cảm xúc thẩm mỹ cho trẻ trong các hoạt động tạo hình chưa được bản thân khai thác hiệu quả.
- Bản thân chưa có khả năng tạo cảm hứng cho trẻ trong các hoạt động tạo hình.
- Đa số trẻ chưa qua lớp nhà trẻ, mới đến lớp lần đầu nên khả năng hoạt động tạo hình và cảm nhận cái đẹp của trẻ chưa đồng đều.
- Số trẻ quá đông, vượt xa so với quy định (30 trẻ/lớp) nên việc chăm sóc, giáo dục và rèn trẻ luôn tạo áp lực mệt mỏi cho giáo viên.
- Phụ huynh chưa dành nhiều thời gian để phối hợp với giáo viên rèn và tạo cảm xúc cho trẻ thực hiện tốt các hoạt động trong tạo hình.
2.3 Đề ra giải pháp:
Trước những thuận lợi và khó khăn trên tôi đề ra một số giải pháp để thực hiện việc tổ chức các nội dung, phương pháp giúp trẻ thực hiện tốt hoạt động tạo hình như sau:
- Tự bồi dưỡng nắm vững kiến thức, nâng cao kỹ năng tổ chức các hoạt động tạo hình cho trẻ.
- Thiết kế xây dựng môi trường hoạt động trong và ngoài lớp cho trẻ hoạt động.
- Tổ chức, tích hợp các hoạt động tạo hình cho trẻ vào các hoạt động trong ngày.
- Phối hợp với phụ huynh hỗ trợ giáo viên cùng rèn, khơi gợi và tạo cảm xúc cho trẻ thực hiện tốt các sản phẩm trong hoạt động tạo hình.
2.4 Những nội dung cần đạt
- 100% trẻ cầm bút đúng qui định và cầm bằng tay phải.
- Từ 92% trẻ trở lên biết lựa chọn màu sắc phù hợp, hài hòa để tô và tô màu gọn, đẹp, không lan ra ngoài.
- Khoảng từ 80% đến 92% trẻ trở lên hoàn thành các sản phẩm với đường nét, bố cục hợp lý, rõ nét.
- Từ 86% trẻ trở lên có kỹ năng véo đất, vo tròn, lăn dọc, ấn bẹt,... tạo thành các sản phẩm đẹp, có sáng tạo.
- Giáo viên xây dựng cảnh quan sư phạm để giáo dục tạo hình cho trẻ.
- Từ 70% phụ huynh trở lên thường xuyên phối hợp với giáo viên cùng rèn, khơi gợi và tạo cảm xúc cho trẻ thực hiện tốt các sản phẩm trong hoạt động tạo hình.
III. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN “SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM”
1. Tự bồi dưỡng nắm vững kiến thức, nâng cao kỹ năng tổ chức các hoạt động tạo hình cho trẻ.
Luôn học hỏi tự bồi dưỡng để nắm vững kiến thức, nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ. Biết khơi gợi cảm xúc cho trẻ để trẻ biết ngắm nhìn vẻ đẹp nổi bật của các sự vật hiện tượng...Biết chỉ, sờ, ngắm nhìn và nói lên cảm nhận của mình trước vẽ đẹp nổi bật về màu sắc hình dáng... của các tác phẩm tạo hình.
Cụ thể: Qua giờ học tạo hình tô màu chiếc lồng đèn, nón bạn trai, bạn gái, tô màu trang trí khăn mùi xoa...trẻ biết ngắm và nói lên cảm nhận của mình trước vẻ đẹp nổi bật về màu sắc hình dáng... của các tác phẩm tạo đã tạo ra.
Rèn một số kỹ năng trong hoạt động tạo hình cho trẻ biết sử dụng các nguyên vật liệu tạo hình để tạo ra sản phẩm theo sự gợi ý. Biết vẽ các nét thẳng xiên, ngang, tạo thành bức tranh đơn giản.
Cụ thể: Qua giờ học tạo hình trẻ biết vẽ các nét thẳng xiên, ngang, tạo thành ngôi nhà của bé, ngoài hoạt động học ra ở các góc chơi nghệ thuật - tạo hình trẻ biết dùng bút vẽ những nét thẳng xiên tạo thành bức tranh mưa rơi và tia nắng mặt trời...
Khi tạo hình bằng đất nặn trẻ biết lăn dọc, xoay tròn, ấn dẹt, biết xếp chồng xếp cạnh, xếp cách, tạo thành các sản phẩm có cấu trúc đơn giản, sau khi hoàn thành biết nhận xét sản phẩm. Khi thực hiện trẻ biết thể hiện sự sáng tạo để tạo ra các sản phẩm tạo hình theo ý thích và đặt tên cho sản phẩm của mình.
Cụ thể: Qua giờ học tạo hình bằng đất nặn trẻ biết lăn dọc, xoay tròn, ấn dẹt, biết xếp chồng xếp cạnh, xếp cách, tạo thành các sản phẩm có cấu trúc đơn giản cụ thể như tiết học nặn quả theo ý thích: trẻ biết lăn dọc đất nặn để tạo thành cuốn trái cây, xoay tròn tạo thành quả, ấn dẹt để tạo thành lá. Tiết học nặn công cụ các nghề trẻ biết lăn dọc đất nặn để tạo thành cán cây cuốc, len, búa, viết, cọ, ...
Ngoài giờ học tạo hình bằng các nguyên vật liệu có sẵn thì cô biết tận dụng nguyên vật liệu mở như giấy thùng catton để tạo hình con sâu khung hình con sâu, khi chơi trẻ biết lựa chọn màu sắc phù hợp để ghép những khoang hình thân sâu để tạo nên sản phẩm hoàn chỉnh; còn thuyền buồm, xuồng ba lá thì cô tạo thân bằng thùng catton, cô dạy trẻ làm cùng cô bổ sung cho hoàn chỉnh như sơn thân xuồng, thuyền buồm bằng màu nước sau đó trẻ biết dùng que gạt lưỡi ráp với giấy tạo thành cánh buồm...
Để thu hút trẻ tôi trang trí xắp xếp lớp học phù hợp hài hòa, thường xuyên thay đổi theo chủ điểm hợp lý, kích thích trẻ và phụ huynh quan sát sẽ tạo được sự chú ý hấp dẫn lôi cuốn trẻ, với các góc mở chủ yếu là sản phẩm của cô và trẻ tự làm từ các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương. Tạo cơ hội cho trẻ khám phá cái mới, thích thú, sáng tạo, tiếp nhận cảm xúc…Hàng ngày tôi cho trẻ lựa chọn các học liệu để trẻ thể hiện tuỳ theo ý muốn, qua đó trẻ được học và phát triển những kỹ năng cơ bản. Trẻ được vẽ, cắt, xé, dán, nặn bằng sự tưởng tượng của chính mình.
2. Thiết kế xây dựng môi trường hoạt động trong và ngoài lớp cho trẻ hoạt động.
Môi trường trong lớp:
Tạo môi trường đẹp trong lớp là để khi trẻ đến lớp ấn tượng đầu tiên tác động vào trẻ là toàn bộ sự bài trí, cách sắp xếp trang trí lớp học của bé. Bé quan sát xung quanh xem lớp mình có khác nhà bé không? Có đẹp hơn nhà bé không?... Chính môi trường lớp học sẽ tạo ấn tượng khó phai trong bé. Đây là tác động cần thiết để hình thành cảm xúc nghệ thuật cho trẻ. Vì vậy, tôi đã tìm hiểu yêu cầu của từng chủ đề, căn cứ vào cấu trúc phòng học của lớp mình và đặc điểm tâm lí của trẻ ở độ tuổi mà tạo môi trường nghệ thuật xung quanh trẻ.
Với môi trường trong lớp các mảng chính trong lớp như mảng chủ đề, các tiêu đề của các góc, để gây ấn tượng cho trẻ tôi thường sưu tầm, thiết kế các hình ảnh ngộ nghĩnh đáng yêu, có màu sắc đẹp, bố cục hợp lí và có tên thật gần gũi với trẻ.
Cụ thể: Mảng chủ đề thường ở vị trí chính để trẻ dễ nhìn, dễ thấy, nội dung của mảng chủ đề thường tổng hợp các hình ảnh về chủ đề như chủ đề “trường Mầm non”: Có hình ảnh ngôi trường, đu quay, cầu trượt…có cô giáo cùng bé đi dạo…; chủ đề “Gia đình” có hình ảnh bé và những người thân trong gia đình, một số đồ dùng sinh hoạt trong gia đình,…Những hình ảnh này tôi thường sưu tầm trên các họa báo, tranh ảnh sau đó cho trẻ tô màu và cô cắt, trẻ dán. Khi trẻ đã quen cô sẽ dạy trẻ tự cắt và dán vào mảng chủ đề của lớp mà cô đã định hướng sẵn. Từ đó, rèn trẻ kỹ năng tô màu và bố cục hình ảnh phù hợp ở từng vị trí của chủ đề để dán.
Để gây hứng thú cho trẻ trong góc tạo hình thì tùy theo từng chủ đề mà tôi chuẩn bị nội dung cung cấp kiến thức, các nguyên vật liệu phù hợp và phong phú, đa dạng về chất liệu để tạo hứng thú cho trẻ tham gia.
Cụ thể: Giấy màu, tranh ảnh cũ, báo tạp chí, sáp màu, màu nước, đất nặn, vải vụn, len sợi, rơm rạ, lá cây, cỏ hạt dưa, vỏ trứng,…
Ở đây nguyên vật liệu thì giáo viên luôn để ở trạng thái mở giúp trẻ dễ lấy để sử dụng khi vào hoạt động. Bên cạnh đó giáo viên chuẩn bị một bức tranh hay một sản phẩm tạo hình đã cung cấp hoặc sắp cung cấp trên hoạt động chung để làm mảng cung cấp kiến thức cho trẻ, thu hút sự chú ý của trẻ trong các giờ đón và trả trẻ, giờ hoạt động góc, kết hợp với lời gợi ý trẻ vào góc chơi. Từ đó giúp trẻ được củng cố và làm quen kiến thức đó giúp trẻ tăng thêm vốn kiến thức, kỹ năng hơn trong giờ hoạt động chung.
Cụ thể: Với chủ đề “Thế giới động vật” ở góc tạo hình tôi nặn một số con vật có các chi tiết, hình dáng đơn giản (gà, thỏ, mèo, trâu, voi, gấu…) bày ở giá hoặc tranh một số con vật bằng các thể loại như vẽ, xé dán, tô màu…để cung cấp kiến thức cho trẻ. Khi trẻ vào góc chơi hoặc giờ đón trẻ tôi thu hút gợi ý trẻ quan sát những sản phẩm đó.
Hoạt động tạo hình là một hoạt động mang tính yên tĩnh vì vậy tôi bố trí xa các góc ồn ào, như góc xây dựng, góc phân vai, để không làm phân tán sự chú ý của trẻ khi tham gia vào hoạt động, vì vậy tôi đã tạo ra khoảng cách đủ rộng để đảm bảo cho trẻ hoạt động dễ dàng trong góc chơi đồng thời có lối đi lại thuận tiện để mở rộng các mối quan hệ trong khi chơi, trong lớp tôi đã sử dụng các giá, kệ nhỏ, có chiều cao vừa phải để tạo ranh giới giữa góc tạo hình với các góc chơi khác, đồng thời giúp trẻ nhận dạng được phạm vi góc chơi. Sau chủ đề mỗi tuần tôi tổ chức cho trẻ cùng tham gia vào việc bố trí, sắp xếp lại vị trí góc chơi, đồ dùng, đồ chơi trong góc để tạo cảm giác mới lạ, kích thích sự hứng thú của trẻ.
Môi trường ngoài lớp:
Tạo môi trường xanh - sạch - đẹp khi chơi ngoài trời: sân chơi luôn sạch sẽ, có nhiều cây xanh, bố trí các khu vực chơi cho trẻ hợp lí để tạo cảm hứng khơi gợi sự sáng tạo cho trẻ khi chơi.
Cụ thể: Vườn cổ tích được lót cỏ nhân tạo trở nên xanh mát, khi chơi ở vườn cổ tích trẻ thỏa sức ngồi xem tranh, “đọc chuyện”, biết dùng bút lông để vẽ những hình ảnh mình thích trong tranh lên mảng tường gạch men; phấn hoặc cọ vẽ hình nước dưới sân để tạo nên sản phẩm trẻ thích.
Đồng thời, thông qua hoạt động ngoài trời trẻ được chơi với lá cây nên tôi tận dụng luôn các lá cây đó, giúp trẻ sáng tạo thể hiện các sản phẩm tạo hình để làm giàu vốn kinh nghiệm cho trẻ và kết hợp rèn luyện các kỹ năng về tạo hình cho trẻ.
- Tôi đã tận dụng các nguyên vật liệu có sẵn để dạy trẻ làm đồ chơi.
Cụ thể: Dạy trẻ làm đồ chơi bằng các loại lá cây.
Trong giờ hoạt động ngoài trời tôi cho trẻ nhặt các loại lá ở sân trường, cô chuẩn bị một ít lá xanh các loại để vào giờ hoạt động tạo hình hoặc hoạt động góc hướng cho trẻ làm.
Chủ đề bản thân cho trẻ làm nhà tạo mẫu, làm ra các trang phục ngộ nghĩnh bằng lá cây (chủ yếu là lá vàng và lá khô). Dạy trẻ tự xé hoặc sắp xếp những chiếc lá thành bộ sưu tập thời trang dành cho trẻ dưới sự theo dõi, gợi ý khi cần thiết của Cô.
Chủ đề phương tiện giao thông: Dạy trẻ xếp những chiếc tàu, thuyền buồm,…bằng giấy lịch, giấy báo...
Chủ đề thế giới động vật: Cô làm cho trẻ xem để trẻ biết cách tạo ra sản phẩm và yêu quí sản phẩm: Cô làm con rùa bằng quả bàng cho trẻ vẽ thêm mắt, miệng; vỏ sò làm con ếch, con thỏ cho trẻ dán tai, mắt và miệng; lá dừa xếp thành con rít; lá chuối làm con mèo, lá bàng làm con trâu, con bò,...
Ngoài ra, ở các chủ đề khác cô có thể hướng dẫn thêm các kỹ năng cho bé tạo ra sản phẩm từ nguyên vật liệu khác: bẹ bắp ngô, lá chuối khô làm búp bê; lá khoai mì làm dây chuyền; lá dừa làm đồng hồ, nhẫn, chong chóng,....
Hay tận dụng giấy gói quà sinh nhật và những hạt sỏi hoặc cắt xốp ra cho trẻ gói kẹo (sản phẩm này trẻ vừa làm đồ chơi ở góc bán hàng, vừa làm đồ dùng học toán: so sánh kẹo to kẹo nhỏ, so sánh số lượng nhiều – ít, phân biệt kẹo màu xanh – màu đỏ – màu vàng…).
Tận dụng giấy báo cũ, giấy in phô tô…cho trẻ vo giấy, mỗi trẻ một ít xếp chồng lên nhau có sự giúp đỡ của cô (dùng hồ gắn kết giấy vo lại để tạo thành hòn non bộ trang trí ở góc tạo hình rất đẹp).
Tận dụng giấy thừa, các tờ lịch cũ cô giúp trẻ đóng thành các quyển sách, sau đó cho trẻ sưu tầm tranh ảnh cắt hoặc xé dán vào, mỗi trẻ cảm nhận cái đẹp riêng về quyển sách mình được cô giúp đỡ làm, từ đó có cảm hứng sáng tạo ra những câu chuyện kể cho cô và các bạn nghe.
Tóm lại: Việc tạo môi trường hấp dẫn cho trẻ là một việc làm rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng tạo hình cho trẻ. Ngoài ra, để giúp trẻ tích cực tham gia vào hoạt động tạo hình tích cực, hiệu quả thì giáo viên phải làm tốt công tác chuẩn bị, chuẩn bị từ tranh ảnh vật mẫu đến các nguyên vật liệu phù hợp và đủ với số lượng cho tất cả mọi trẻ đều được tham gia hoạt động. Có như vậy thì giờ hoạt động chung của cô mới đảm bảo, từ đó sẽ thu được kết quả cao hơn.
3. Tổ chức, tích hợp các hoạt động tạo hình cho trẻ vào các hoạt động trong ngày.
3.1 .Hoạt động học
Để giúp trẻ làm được sản phẩm, vấn đề đặt ra là cần dạy trẻ một số kỹ năng cơ bản tạo hình. Vì vậy tôi đã tiến hành dạy trẻ một số kỹ năng tạo hình cơ bản sau:
- Kỹ năng cầm bút tạo ra các đường nét nghệ thuật:
Đây là thao tác tương đối khó khăn đối với trẻ 3 tuổi vì vậy khi dạy trẻ tôi tiến hành dạy trẻ các thao tác từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, các hoạt động đó được liên tục thực hiện tạo thành kỹ năng.
Cụ thể: Đầu tiên tôi cho trẻ cầm bút di màu theo ý thích của trẻ. Sau đó di màu các hình ảnh to rõ nét, ít chi tiết. Khi trẻ đã cầm bút khá thành thạo tôi cho trẻ tập vẽ nét cơ bản như: Nét vẽ cuộn len, vẽ mưa rơi (nét xiên, vẽ nét thẳng, vẽ nét ngang…)
Khi trẻ đã cầm bút thành thạo tôi hướng dẫn cho trẻ tập vẽ các bức tranh sáng tạo theo ý thích của trẻ. Ở giai đoạn này chưa đòi hỏi trẻ phải tạo được bức tranh hoàn chỉnh mà chỉ yêu cầu trẻ tưởng tượng và đặt tên cho bức tranh của mình là được.
- Cho trẻ làm quen với bút lông, màu nước:
Sau khi trẻ cầm bút chì vẽ khá thành thạo, tôi thực hiện mức độ cao hơn là cho trẻ làm quen với bút lông, màu nước. Ở trẻ 3 tuổi việc sử dụng màu nước là rất khó, xong thực tế tiếp xúc với trẻ tôi thấy việc cho trẻ sử dụng màu nước trẻ rất hứng thú. Khi tổ chức, tôi đã thực hiện như sau:
+ Bước 1: Chọn và sử dụng màu không có keo, chỉ dùng màu bột pha nước (đặc tính của màu này là màu sắc đẹp nhưng dễ rửa, không mất vệ sinh). Để gây hứng thú cho trẻ hoạt động tôi cho trẻ in bàn tay, bàn chân (ở chủ điểm bản thân). Từ những bàn tay, bàn chân nhỏ nhắn của bé được in bằng các màu khác nhau đem trang trí lên tường làm bé rất thích thú, luôn luôn đòi cô cho tập làm hoạ sĩ.
+ Bước 2: Tôi cho trẻ dùng bút lông vẩy màu hoặc phết màu. yêu cầu kỹ năng trẻ làm: cầm bút chấm vào màu, gạt nhẹ vào mép hộp để màu không vung vãi lung tung. Sau đó để cách mặt tờ giấy đến bút 1 khoảng cách từ 25 – 30 cm vẩy nhẹ theo ý của trẻ, có thể đan xen các màu bằng các bút khác nhau. Ở kỹ năng này cô dạy trẻ có thói quen dùng bút nào màu ấy để tạo bức tranh có màu sắc đẹp.
- Dạy trẻ kỹ năng nặn, xé, dán:
Đối với trẻ 3 tuổi vận động tinh của trẻ phát triển ở mức độ thấp. Vì vậy cần rèn luyện cho trẻ một số kỹ năng cơ bản sử dụng đất để tạo ra sản phẩm.
Cụ thể: Dạy trẻ làm các động tác xoay tròn, ấn bẹt, lăn dọc.
Khi xé dán tôi cho trẻ tập xé từ đơn giản đến phức tạp đó là: xé thẳng, xé vụn, xé lần tay hình tròn…
Dạy trẻ kỹ năng phết hồ, đây là kỹ năng khó đối với trẻ 3 tuổi. Vì vậy khi trẻ dán cô dạy trẻ kỹ năng đặt hình, sắp xếp bố cục trước, sau đó lật lên phết hồ ở mặt sau của giấy. Làm như vậy trẻ dễ thao tác và định hình được sản phẩm của mình.
Kỹ năng tạo hình ở trẻ được thuần thục thì mỗi giáo viên cần phải thường xuyên rèn luyện cho trẻ các kỹ năng trên.
Ngoài hoạt động học ra trẻ thì trẻ có thể thực hiệc các kỹ năng tạo hình ở các hoạt động khác trong ngày như:
3.2 Hoạt động chơi
Để giúp trẻ làm được sản phẩm vấn đề đặt ra là cần dạy trẻ một số kỹ năng cơ bản tạo hình. Vì vậy tôi đã tiến hành dạy trẻ một số kỹ năng tạo hình cơ bản từ những kỹ năng đó mà trẻ đã vận dùng vào các hoạt động chơi khác mọi lúc mọi nơi để trẻ được trãi nghệm những thao tác được thành thạo hơn tạo ra những sản phẩm đẹp.
Hoạt động đón trẻ, sau khi đón trẻ xong cho trẻ ăn lúc đợi đến giờ thể dục sáng cô cho trẻ xem tranh ảnh những tác phẩm nghệ thuật, sau đó cô trò chuyện hỏi trẻ về những bức tranh bé vừa xem: Tranh bố cục vẽ những nội dung gì? Màu sắc thế nào? Tranh vẽ gồm những nét gì?...
Hoạt động ngoài trời: xếp, cắt lá tạo hình các con vật, rau củ quả, các loại phương tiện giao thông,...các loại lá cây làm mão, trang phục biểu diễn văn nghệ; chơi in màu nước bằng bàn tay tạo hình con cá, cây xanh, con bướm,...
Hoạt động góc: góc nghệ thuật tạo hình sẽ phát triển tốt hoạt động tạo hình cho trẻ. Trẻ biết dùng các vật liệu theo mỗi chủ đề mà cô đã chuẩn bị để tạo ra sản phẩm. Ví dụ như trẻ biết dùng keo hồ dán cánh cửa bổ sung hoàn thành ngôi nhà, dán tín hiệu đèn giao thông, dán cánh buồm. Dùng bút vẽ những nét xiên, ngang tạo thành ngôi nhà, vẽ mưa rơi, vẽ tia nắng,... làm hoa, dán bánh xe, cửa sổ xe,...dùng đất nặn nặn quả theo ý thích, nặn dụng cụ, sản phẩm các nghề.
3.3 Hoạt động lao động và hoạt động ăn, ngủ, vệ sinh cá nhân
Ngoài những giờ học, giờ chơi rèn và phát huy những kỹ năng tạo hình cho trẻ có thể thực hiện mọi lúc, mọi nơi vào các hoạt động khác như:
Hoạt động lao động, trẻ biết chọn những tranh ảnh có nội dung về hoạt động lao động mà trẻ thích để gắn lên góc bé giúp cô, từ hình ảnh đó bé biết được hôm nay mình sẽ giúp cô làm những việc gì.
Hoạt động ăn ngủ vệ sinh trẻ biết nhận dạng những ký hiệu từ khăn, ca, bàn chải đánh răng, từ những ký hiệu đó trẻ biết được đó là vật dụng đã có ký hiệu riêng của mình, từ đó trẻ sẽ có ý thức giữ gìn, bảo quản và yêu quí những đồ dùng cá nhân.
Tóm lại: Trong từng hoạt động, nếu giáo viên chịu khó nghiên cứu và tổ chức thực hiện cho trẻ đều có thể giúp trẻ phát huy những kỹ năng tạo hình của mình: biết tạo nên sản phẩm đẹp, biết nhận xét đánh giá sản phẩm của mình và bạn, biết giữ gìn và yêu quí sản phẩm của mình làm ra.
3.4 Giáo viên biết cách nhận xét, đánh giá sản phẩm, dạy trẻ cách đánh giá sản phẩm.
Bên cạnh những định hướng, những phương pháp giúp trẻ học tốt hoạt động tạo hình, thì có một điều không thể thiếu được, đó chính là sự khích lệ động viên kịp thời của cô giáo đối với những sản phẩm mà trẻ làm ra, hay đối với những trẻ chưa làm tốt hay chưa hoàn thành xong sản phẩm của mình thì một lời khích lệ sẽ làm cho trẻ cố gắng hơn nữa trong giờ hoạt động lần sau. Việc nhận xét sản phẩm của giáo viên đối với sản phẩm của trẻ cũng rất quan trọng, nó giúp cho trẻ rút được những kinh nghiệm để làm tốt hơn vào lần sau, cũng như bước đầu hình thành khả năng nhận xét đánh giá tác phẩm nghệ thuật trên bản thân trẻ. Biết rõ điều đó trong các giờ tạo hình tôi luôn biết cách động viên khích lệ trẻ đúng lúc và cũng khéo léo nêu ra những hạn chế còn trên trẻ để không làm trẻ tự thấy thỏa mãn ở khả năng bản thân của mình để tiếp tục cố gắng hơn nữa, bên cạnh đó, trong các giờ hoạt động tôi luôn đặt những câu hỏi như: “Con thấy thích sản phẩm nào nhất? Vì sao con lại thích sản phẩm đó nhất? Để làm nên sản phẩm này thì con phải làm như thế nào?”, để hình thành ở trẻ những tiền đề đánh giá, nhận xét sản phẩm. Tuy nhiên, việc đánh giá sản phẩm của trẻ cũng cần phải chính xác, phù hợp với cách nhìn, cách nghĩ cũng như cách cảm nhận của trẻ đối với tác phẩm nghệ thuật của mình.
4. Phối kết hợp với phụ huynh:
Để có thể đạt hiệu quả cao nhất trong giáo dục thì việc tuyên truyền, kết hợp với phụ huynh là điều vô cùng quan trọng. Ngoài các hoạt động trên lớp, trẻ cần được ôn luyện mọi nơi, mọi lúc. Việc khoe sản phẩm, tranh ảnh thành quả của mình đã thực hiện được hay những gì mình học được cho những người thân yêu là niềm vui, là hạnh phúc của trẻ.
Do đó, tôi đã thực hiện phối kết hợp với phụ huynh về một số nội dung để giúp trẻ phát triển tốt hoạt động tạo hình và lĩnh vực thẩm mỹ như sau:
- Thực hiện bảng tuyên truyền về chương trình dạy theo chủ đề và thay tin hàng tuần để phụ huynh biết để phối hợp với giáo viên rèn luyện thêm cho trẻ.
- Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu mở: thùng giấy, ống nhựa, lon, hộp sữa, bảng, chai nhựa, quần áo cũ, dụng cụ hóa trang,...
- Ngoài việc vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu tạo hình thì việc nhờ phụ huynh hỗ trợ rèn kỹ năng cho bé cũng vô cùng quan trọng, đối với trẻ có một số kỹ năng còn hạn chế giáo viên sẽ phối hợp chặt chẽ đến từng phụ huynh của các bé nhờ phụ huynh giúp giáo viên rèn những nội dung trẻ còn hạn chế để giúp trẻ thực hiện tốt hơn các bài tập của hoạt động tạo hình: đối với trẻ tô màu còn lan thì cô nhờ phụ huynh về rèn thêm cho bé kỹ năng tô màu không lan ra ngoài; đối với trẻ chưa biết cầm kéo cắt giấy thì cô nhờ phụ huynh về rèn thêm cho bé kỹ năng cầm kéo và cắt giấy; Đối với trẻ chưa biết xé giấy thì cô nhờ phụ huynh về rèn thêm cho bé kỹ năng xé vụn, xé dày, xé theo đường châm kim, xé theo hình vẽ,...
Còn những bé đã thực hiện được các kỹ năng đơn giản thì cô vận động phụ huynh về nhà hướng dẫn thêm những kỹ năng mới giúp trẻ thích làm và tạo ra sản phẩm, phát huy thêm tính sáng tạo cho trẻ.
Tóm lại: Sự phối kết hợp với phụ huynh trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ đạt hiệu quả và chất lượng cao, sẽ là một trong những giải pháp tối ưu nhất để giúp giáo viên giáo dục và rèn trẻ thành công ngoài mong đợi.
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC TỪ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
Xây dựng tốt môi trường giáo dục trong lĩnh vực tạo hình là điều kiện để trẻ phát triển khả năng thẩm mỹ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Từ khi áp dụng một số giải pháp giúp trẻ 3 – 4 tuổi tham gia tốt hoạt động tạo hình đến nay tôi đã đạt được những kết quả như sau:
- Về phía trẻ:
+ Qua quá trình rèn luyện cho trẻ thì trẻ có sự thay đổi rõ rệt qua từng ngày, Trẻ biết cầm bút đúng qui định và cầm bằng tay phải, Trẻ thực hiện tô màu gọn, đẹp, không lan ra ngoài, Trẻ biết sử dụng đất nặn để nặn được các sản phẩm theo ý thích…
+ Một số trẻ đầu năm cầm bút chưa đúng qui định và cầm bằng tay trái như: Phúc Trúc, Kim, Tú.... giờ đây các cháu đã biết cầm bút đúng qui định và cầm bút bằng tay phải.
+ Trẻ có nhiều tiến bộ, nhanh nhẹn, sáng tạo hơn trong hoạt động tạo hình . Trẻ có khả năng sử dụng nhiều nguyên vật liệu khác nhau để tạo ra các món đồ chơi trẻ yêu thích.
+ Môi trường hoạt động của trẻ đã tạo được sự thu hút đối với trẻ, phù hợp khả năng và sở thích. Nhiều trẻ được phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc tham gia hoạt động tạo hình cùng cô.
- Tỷ lệ của trẻ thì có sự tiến bộ cụ thể như:
| S TT | Nội dung | Đầu năm | Cuối năm | Tăng so với đầu năm | ||
| Số trẻ | Tỉ lệ | Số trẻ | Tỉ lệ | |||
| 1 | Trẻ cầm bút đúng qui định và cầm bằng tay phải. | 18/30 | 60% | 30/30 | 100% | 40% |
| 2 | Trẻ thực hiện tô màu gọn, đẹp, không lan ra ngoài. | 9/30 | 30% | 28/30 | 93.33% | 63.33% |
| 3 | Trẻ biết lựa chọn màu sắc phù hợp, hài hòa để tô. | 5/30 | 16.67% | 27/30 | 90% | 73.33% |
| 4 | Trẻ thực hiện vẽ to, rõ nét, bố cục hợp lý trong tranh. | 8/30 | 26.67% | 25/30 | 83.33% | 56.66% |
| 5 | Trẻ biết vò, xé, cắt,...tạo thành một số sản phẩm đơn giản. | 7/30 | 23.33% | 25/30 | 83.33% | 60% |
| 6 | Trẻ bố trí hình cần dán cân đối, hài hòa; thoa hồ gọn và dán khéo. | 6/30 | 20% | 25/30 | 83.33% | 63.33% |
| 7 | Trẻ có kỹ năng véo đất, vo tròn, lăn dọc, ấn bẹt,.... | 6/30 | 20% | 28/30 | 93.33% | 73.33% |
| 8 | Trẻ biết sử dụng đất nặn để nặn được các sản phẩm theo ý thích. | 5/30 | 16.67% | 27/30 | 90% | 73.33% |
- Về phía giáo viên:
Sau khi thực hiện “Một số giải pháp giúp trẻ 3 – 4 tuổi tham gia tốt hoạt động Tạo hình tại lớp Mầm 2, trường Mầm Non 3” đã mang lại nhiều kỹ năng và kinh nghiệm cho bản thân khi thiết kế môi trường giáo dục cho trẻ, lựa chọn đề tài sát với đặc điểm nhận thức của trẻ mình trực tiếp dạy. Qua đó hình thành các kỹ năng, sáng tạo trong các hình thức tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ.
Tạo được sự phấn khởi hứng thú trong công tác nuôi dưỡng chăm sóc giáo dục trẻ. Tự tin khi giảng dạy trẻ về các đề tài môn tạo hình...
Để thực hiện được môi trường giáo dục theo một số giải pháp giúp trẻ 3-4 tuổi tham gia học tốt hoạt động tạo hình và từ đó tạo cho trẻ cách hứng thú tích cực vào hoạt động tạo hình thì:
+ Giáo viên nắm vững phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ.
+ Bố trí sắp xếp các góc hoạt động trong và ngoài lớp phù hợp, tiện lợi, đa dạng, phong phú.
+ Trang trí theo hướng mở linh hoạt. Góc lớp mảng tường giờ đây thật phong phú và đa dạng các đồ dùng
+ Chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi, học liệu đa dạng hấp dẫn phù hợp với từng đề tài, tận dụng phế liệu, vật liệu từ thiên nhiên và có sẵn ở địa phương
+ Tạo cơ hội, khuyến khích trẻ có thể sử dụng nguyên vật liệu, học liệu các góc chơi theo nhiều cách sáng tạo khác nhau
+ Tạo môi trường hoạt động theo khả năng của trẻ
+ Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh.
Bản thân tôi được trau dồi kiến thức và kinh nghiệm dạy trẻ qua các môn học, các hoạt động, được phụ huynh và các đồng nghiệp quý mến và tin yêu hơn
- Về phía phụ huynh:
Cha mẹ trẻ an tâm, tin tưởng khi cho con em mình đến trường lớp mầm non, hiểu được tầm quan trọng của nền giáo dục Mầm non trong thời đại mới và đặc biệt sẽ có tầm nhìn mới về vai trò và trách nhiệm đối với con em mình.
Phối hợp tốt với giáo viên và luôn tạo điều kiện và cơ hội cho trẻ hoạt động tích cực nhất.
Đa số phụ huynh đã tham gia phối hợp hỗ trợ trẻ và cô tốt trong hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ.
Các bậc phụ huynh có phối hợp chặt chẽ với giáo viên để rèn cho các cháu những mặt còn hạn chế từ đó trẻ có tiến bộ hơn so với đầu năm.
V. PHẠM VI ỨNG DỤNG VÀ KHẢ NĂNG NHÂN RỘNG.
1. Phạm vi ứng dụng.
- Phù hợp cho trẻ 3-4 tuổi, có thể áp dụng cho cá bạn đồng nghiệp trong trường.
2. Khả năng nhân rộng:
Sau khi thực hiện “Một số giải pháp giúp trẻ 3 – 4 tuổi tham gia tốt hoạt động Tạo hình tại lớp Mầm 2, trường Mầm Non 3” lớp hoạt động tích cực hứng thú và qua đó trao đổi những kinh nghiệm của mình đến với các bạn đồng nghiệp trong nhà trường cũng như các trường bạn và đã được thực hiện đạt kết quả rất khả quan trên 90%.
Trình độ chuyên môn được nâng lên rõ rệt, chất lượng giờ dạy cũng đạt kết quả cao.
Phụ huynh quan tâm đến con hơn, động viên, khuyến khích phát triển năng khiếu của trẻ. Và cũng tham gia tích cực cùng với giáo viên trong công tác chăm sóc, giáo dục trẻ.
Các bạn đồng nghiệp trong khối mầm cũng đã áp dụng theo kinh nghiệm mà tôi đã chia sẻ và cũng đã mang lại hiệu quả đáng kể cho lớp.
VI. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT:
1. Kết luận:
Qua quá trình nghiên cứu thực tế ở lớp tôi đã rút ra cho mình những bài học bổ ích giúp tôi có nhiều kinh nghiệm hơn khi lên lớp. Điều quan trọng đầu tiên đối với trẻ là chuẩn bị tri thức cho trẻ, kết hợp với việc soạn giáo án đầy đủ, sáng tạo và có thủ thuật lên lớp.
Xây dựng thiết kế nội dung hoạt động, nội dung tích hợp nhẹ nhàng, không gò ép. Luôn tạo cho trẻ bầu không khí thoải mái, dân chủ khi nhận xét, đánh giá sản phẩm tạo hình của trẻ. Khuyến khích những sản phẩm mang tính sáng tạo, nhận xét góp ý của trẻ về sản phẩm của bạn, động viên trẻ nêu những thắc mắc về vấn đề trẻ đang quan sát, tìm hiểu. Dành sự ưu tiên thích đáng cho những suy nghĩ thông minh, sáng tạo của trẻ, tạo điều kiện để trẻ tham gia nhận xét, bổ sung các câu trả lời của bạn.
Thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với môi trường xung quanh để trẻ tri giác đồ vật, không cho trẻ xem quá lâu hoặc nhiều sản phẩm tạo hình sẽ gây cho trẻ tâm lí dựa dẫm, chờ đợi và lười sáng tạo. Khi có và xem quá nhiều vật mẫu bé sẽ ít động não hơn, và khi đó bé sẽ bị phân tâm, khó tập trung. Ví như chỉ có một vài hình ảnh gợi ý thì bé sẽ “nghiên cứu” nó thật kỹ và cố nghĩ ra thật nhiều ý tưởng khác nhau để thể hiện sự độc đáo của cá nhân trẻ. Nhưng nếu có cả một hoặc nhiều vật mẫu đa dạng vây quanh thì bé sẽ không dừng lại lâu với mẫu nào để “tư duy” kỹ lưỡng cả.
Để trẻ học tốt hoạt động tạo hình trước hết cô giáo phải thực sự là người bạn lớn của trẻ, luôn kịp thời lắng nghe ý kiến, giải thích, động viên giúp đỡ trẻ khi còn lúng túng. Cô luôn tham gia đầy đủ các buổi thao giảng của ngành của, trường tổ chức.
Quá trình giảng dạy cô phải quan tâm đến từng trẻ để có biện pháp bồi dưỡng phù hợp, cô luôn luôn phải hoà nhập với thế giới của trẻ thơ, cô hiểu và cùng trẻ thể hiện tạo cho trẻ cảm giác tự tin, thoải mái và đạt hiệu quả cao trong giờ học.
Trên đây là một số kinh nghiệm được rút ra trong quá trình học tập và công tác của bản thân tôi. Tôi xin mạnh dạn trình bày với các bạn đồng nghiệp mong được sự đóng góp của các đồng chí trong Ban giám hiệu và các bạn. Để từ đó bản thân tôi rút ra được kinh nghiệm tổ chức cho trẻ hoạt động tạo hình đạt kết quả tốt nhất.
2. Đề xuất
- Nhà trường tích cực tham mưu với các cấp Lãnh đạo sớm xây trường mới để việc phân chia trẻ theo độ tuổi đúng theo qui định, đảm bảo đúng số trẻ trên lớp (25 trẻ/lớp) để giáo viên thuận lợi trong việc chăm sóc, giáo dục và nuôi dưỡng trẻ.
- Ban giám hiệu trường thường xuyên tổ chức các buổi bồi dưỡng chuyên môn, thao giảng chuyên đề, đặc biệt là chuyên đề phát triển Thẩm mỹ để giáo viên học hỏi những kinh nghiệm bổ ích và vận dụng vào các hoạt động ngày càng hiệu quả hơn.
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/