I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Giáo dục thể dục thể thao là một mặt giáo dục toàn diện trong nhà trường xã hội chủ nghĩa. Ngườigiáo viên giảng dạy thể dục không chỉ rèn luyện cho các em nâng cao sức khỏe, phát triển các tố chất mà còn giáo dục cho các em phát triển trí tuệ và những đức tính tốt đẹp như tính kiên trì vượt khó, tính kỷ luật tự giác, tính đồng đội trong thể thao, lòng quyết tâm dũng cảm. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục hiện nay là: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Để có được những nhân tài cho đất nước ở những môn học khác nhau. Việc bồi dưỡng nhân tài không chỉ là việc làm của mình thầy có được, mà vấn để trò có quyết tâm không? Xuất phát từ việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay: “Lấy học sinh làm trung tâm”. Việc phát huy tính tích cực tự giác của trò thì việc truyền thụ kiến thức của thầy mới có tác dụng. Việc thầy đưa ra một vấn đề học sinh tự lý giải chứng minh rồi đi đến kết luận. Nếu học sinh không tích cực tự giác học tập, đào sâu suy nghĩ, say mê luyện tập thì vấn đề tiếp thu kiến thức cơ bản cũng là khó còn nói gì đến việc nâng cao kiến thức, phát huy trí tuệ có khi dẫn đến chữ thầy lại trả thầy. Đặc biệt trong việc giảng dạy thể dục thể thao nói chung và môn cờ vua nói riêng, việc nâng cao thành tích cho các em là vấn đề khó. Nếu như các em không tích cực luyện tập một cách tự giác, thường xuyên, liên tục thì việc rèn luyện không đem lại hiệu quả mà còn có tác hại đến cơ thể: Ví dụ như vận dung quá sức, suy nghĩ quá lâu. Việc luyện tập không đúng khoa học dẫn đến kết quả không tăng, không phát huy được trí tuệ.
Qua tình hình thực tế hiện nay nhiều em còn coi nhẹ bộ môn thể dục, hoặc luyện tập chưa tích cực, chưa say sưa. Là giáo viên giáo viên giảng dạy thể dục thể thao của thời kỳ đổi mới. Thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước càng cần những con người có đủ trí thức và đức tính cần cù, sáng tạo, tích cực tự giác trong mọi công việc. Đặc biệt cần những con người tài giỏi và có sức khỏe. Chính vì lẽ đó tôi đã chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn cờ Vua cấp tiểu học”.
II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
1. Phạm vi nghiên cứu: Trường Tiểu học
2. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh nhóm lớp 2, 3 và nhóm lớp 4, 5
3. Kế hoạch thực hiện:
| STT | Khối | Thứ hai | Thứ ba | Thứ tư | Thứ năm | Thứ sáu |
| 01 | 4,5 | 16 giờ - 17 giờ | | 16 giờ - 17 giờ | | 16 giờ - 17 giờ |
| 02 | 1, 2, 3 | | 16 giờ - 17 giờ | | 16 giờ - 17 giờ | |
4. Cấu trúc chương trỡnh:
| Nội dung giảng dạy |
| |||
| Lý thuyết | Thực hành | Bài tập, tự học |
| |
| 1. Luật Cờ Vua | 2 | - | - |
|
| 2. Các tri thức cơ bản trong Cờ Vua | 2 | 2 | - |
|
| 3. Lý thuyết cờ tàn | 1 | 3 | 2 |
|
| 4. Lý thuyết khai cuộc | 1 | 3 | 2 |
|
| 5. Lý thuyết trung cuộc | 1 | 3 | 2 |
|
| 6. Cờ thế | 1 | 3 | 2 |
|
5. Nội dung bồi dưỡng:
Bài 1: Luật Cờ Vua (lý thuyết: 2 giờ)
Giới thiệu mụn học Cờ Vua. Vị trớ vai trũ của Cờ Vua trong nền thể thao Việt Nam. Cấu trỳc mụn học. Những yờu cầu của mụn học. Luật Cờ Vua gồm:
Phần luật: Giới thiệu các điều: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 16
Phần thể lệ thi đấu: Giới thiệu các điều: 1, 2, 5, 7, 9, 14, 16
Bài 2: Các tri thức cơ bản trong Cờ Vua (lý thuyết: 2 giờ)
Lịch sử và xu hướng phát triển môn Cờ Vua. Các ký hiệu ghi chộp và nghiờn cứu tài liệu; Bảng thụng tin quy ước trong Cờ Vua. Các thuật ngữ chuyên môn. Các khái niệm cơ bản. Các nhân tố trên bàn cờ. Giá trị tương đối của các quân. Phương pháp nghiên cứu tài liệu chuyên môn và tài liệu tham khảo.
Thực hành (2 giờ) Sử dụng bảng quy ước thông tin trong việc phân tích, đánh giá - nghiên cứu các ván đấu, các trích đoạn ván đấu.
Bài 3: Giai đoạn tàn cuộc Lý thuyết: 1 giờ)
Khái niệm, tính chất; phân loại cờ tàn; Các kỹ thuật chiếu hết đơn giản.
Cờ tàn chiến thuật: Cờ tàn Xe, cờ tàn Hậu, cờ tàn phối hợp.
Cờ tàn chiến lược: Cờ tàn Tốt.
Thực hành: giai đoạn tàn cuộc (3 giờ)
Bài tập + tự học ( 2 giờ )
Bài 4: Giai đoạn khai cuộc (lý thuyết: 1 giờ)
Khái niệm, phân loại; Các nguyên tắc trong giai đoạn khai cuộc; Các ý đồ chiến thuật - chiến lược và đặc điểm chung của các dạng thức khai cuộc.
Một số kiểu khai cuộc điển hỡnh: Khai cuộc Italia, khai cuộc 4 Mó, khai cuộc phũng thủ Phỏp, khai cuộc Gambớt Hậu.
Các bẫy trong khai cuộc.
Thực hành: giai đoạn khai cuộc (3 giờ)
Bài tập + tự học (2 giờ)
Bài 5: Giai đoạn trung cuộc (lý thuyết: 1 giờ )
Khái niệm, sơ lược phân tích đánh giá thế trận. Đũn phối hợp. Vũ khớ cơ bản của giai đoạn trung cuộc (Khái niệm, phân loại, chủ đề, phương tiện của đũn phối hợp )
Giới thiệu một số đũn phối hợp cơ bản.
Thực hành: giai đoạn trung cuộc ván đấu (3 giờ) (các đũn phối hợp tại cả 3 nhúm)
Bài tập + tự học (2 giờ)
Bài 6: Cờ thế (lý thuyết 1 giờ)
Khái niệm, đặc điểm, tính chất, phân loại, vị trí và vai trũ của cờ thế trong việc nõng cao khả năng tư duy của người chơi.
Giải quyết nhiệm vụ.
Các bài tập cờ thế trong nhóm cờ thế.
Thực hành: giải bài tập cờ thế (3 giờ)
III. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1. Phương pháp khảo sát, điều tra:
2. Phương pháp kể chuyện, nêu gương các điển hình thể thao:
3. Phương pháp tuyển chọn, luyện tập thực hành:
4. Phương pháp thi đấu và trò chơi nhằm phát huy tính tích cực:
B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:
Qua quá trình tham khảo và nghiên cứu tài liệu việc dạy học không chỉ phụ thuộc nội dung dạy học mà còn phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy. Đặc biệt là môn cờ vua các em ở cấp tiểu học còn lạ lẫm hơn đối với các môn học khác. Bởi vậy người giáo viên phải có nhiệm vụ giúp các em phát triển trí tuệ một cách tự nhiên các bài tập thực hành khác nhau trong bộ môn cờ vua. nhằm giúp các em có năng lực tư duy, sáng tạo trong học tập, tính hiếu thắng trong các môn học cũng như tự kể chuyện. Nhờ những năng lực này, các em biết sử dụng bộ môn này làm công cụ, giao tiếp, học tập. Giúp các em bổ sung kiến thức, rèn luyện tư duy và qua đó hình thành nhân cách cho học sinh.
Để cung cấp và giúp đỡ các em có những kiến thức của bộ môn, người giáo viên phải có phương pháp dạy cụ thể, lô gic qua các tiết dạy của phân môn thể dục II. THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI:
Năm học 2013 -2014 là năm học tiếp tục thực hiện chương trình đổi mới phương pháp giảng dạy và đổi mới phương pháp quản lý và đặc biệt thực hiện các phong trào thi đua do Bộ GD&ĐT phát động như “ Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục” và “ Mỗi thầy cô giáo là tấm gương tự học sáng tạo” “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” lồng ghép với nội dung thực hiện “phong trào thi đua trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Môn cờ vua cũng là môn học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh và phát triển tính tư duy cho học sinh, tính sáng tạo, tính tự lập, tính hiếu thắng trong các cuộc giao đấu giữa các môn thể thao, bản thân tôi qua quá trình nhiều năm dạy cấp tiểu học bộ môn này chưa thực sự phát triển.
Qua khảo sát thực tế đầu năm học 2013 - 2014, học sinh biết đến bộ môn cờ Vua thu được kết quả như sau:
| STT | Lớp | Tổng số HS | Biết | Không biết |
| 1 | Lớp 1 | 86 | 1 | 85 |
| 2 | Lớp 2 | 70 | 3 | 67 |
| 3 | Lớp 3 | 68 | 5 | 63 |
| 4 | Lớp 4 | 75 | 7 | 68 |
| 5 | Lớp 5 | 74 | 6 | 68 |
Nhìn vào bảng trên ta thấy giữa các HS biết chiếm tỷ lệ quá thấp so với chưa biết. điều đó chứng tỏ việc phát triển bộ môn cờ vua ở cấp tiểu học còn rất chậm. Vậy việc phát triển môn cờ vua là điều mà mỗi giáo viên thể dục cần suy nghĩ, làm thế nào bộ môn này phát triển ngày một nhiều hơn, rộng rãi hơn.
III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN NHẰM PHÁT TRIỂN MÔN CỜ VUA:
1/ Phát hiện học sinh năng khiếu môn cờ Vua:
Là giáo viên chuyên trách Thể dục dạy toàn khối lớp nên có điều kiện trò chuyện, quan sát, điều tra thu thập thông tin về sở trường năng khiếu của các em ở lớp và từ đó dễ dàng phân loại học sinh theo sở trường năng khiếu.
Ngay từ buổi tập đầu tiên của bộ môn nhất thiết phải gây hứng thú cho học sinh với bộ môn bằng nhiều phương pháp khác nhau, nói chuyện ngoại khoá, kể chuyện về các môn thể dục, thể chất,…
Cho các em thấy được tác dụng của nó: Môn cờ vua cũng là môn học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh và phát triển tính tư duy cho học sinh, tính sáng tạo, tính tự lập, tính hiếu thắng trong các cuộc giao đấu giữa các môn thể thao.
2/ Tiến hành thi tuyển chọn:
- Tổ chức thi Hội khoẻ Phù Đổng cấp trường.
- Chọn những em có thành tích cao nhất của từng lớp (1, 2, 3) và lớp (4, 5)
- Có thể trạng sức khoẻ tốt, tố chất thể lực tốt.
- Có sức khoẻ tốt không bệnh tim mạch hoặc một số bệnh bẩm sinh khác,…
3/ Công việc huấn luyện:
a. Ban giám hiệu nhà trường
Ban giám hiệu nhà trường cần thường xuyên nhắc nhở để học sinh nhằm phát triển bộ môn này một cách thiết thực. Để nâng cao và phát triển môn cờ vua thì học sinh thường xuyên tập luyện. Nhà trường nên tổ chức giải đấu cờ vua trong nhà trường hoặc giữa các khối lớp với nhau. Đó là động lực lớn để mỗi học sinh tự khẳng định mình trong những lần tổ chức giải giữa các cá nhân với nhau trong nhà trường.
b. Giáo viên
Giáo viên là người cung cấp kiến thức cho học sinh, luôn sát cánh bên học sinh trong việc phát triển bộ môn.
- Thường xuyên tự học hỏi, tự bồi dưỡng trau dồi kiến thức
- Thường xuyên rèn luyện bộ môn cho chính bản thân, đó chính là tấm gương sáng cho học sinh noi theo.
c. Học sinh
Muốn phát triển tốt trước hết phải cho học sinh biết bàn cờ, các quân cờ . Đây là vấn đề khá logic, học sinh phải thường xuyên luyện tập, thường xuyên luyện chơi ở nhà cũng như ở trường, để các em phát triển bộ môn này một cách toàn diện hơn. muốn làm tốt được điều này nó kết hợp nhiều yếu tố khác nhau, tầm quan sát trong ván cờ, quan sát đối phương, tư duy trong thi đấu.
Đối với môn cờ vua học sinh phải có vở ghi chép khi giáo viên dạy lý thuyết, giáo viên giao bài tập về nhà học sinh phảt tự giác bằng cách ghi lại các nước đi của mình qua các thế cờ. Các em phải tự giác ở nhà ôn luyện và tìm gặp các đối thủ cao hơn dể luyện các nước đi. Việc luyện tập môn cờ vua là khó so với các môn học khác mà phải có đối thủ mới tập luyện được cách chơi cờ. Nếu các em không tích cực luyện tập tìm các đối thủ cao hơn để luyện thì trình độ các em chơi cờ không thể cao được.
4. Thay đổi hình thức luyện tập bằng cách thi đấu và trò chơi nhằm phát huy tính tích cực của học sinh:
Trong quá trình học tập cờ vua giáo viên thực hiện một nước đi, em nào có nước đi hay giáo viên kịp thời khen ngợi trong quá trình luyện tập không chỉ các em thi đấu cùng khối lớp với nhau mà có thể cho em thi đấu với các khối khác.
Giáo viên có thể cho chơi theo tổ hoặc bàn, trong quá trình luyện chơi cờ vua các em thấy hào hứng, hứng thú hơn. Giờ luyện tập trở lên sôi nổi khi tất cả các em đều phải tư duy vào cùng một nước đi của đối phương. Từ đó giáo viên phát hiện ra em thông minh trên cơ sở các nước đi hay giỏi, giáo viên khắc sâu hơn cho các em hiểu tại sao nên hay không nên đi như vậy các em hiểu sâu và tránh được các nước đi sai lầm. Sau tiết như vậy giáo viên lại tổ chức cho tất cả các em yếu được gặp và thi đấu với các đấu thủ mạnh để cọ sát và cố gắng, tôi đã rèn được em khá trở thành giỏi, em yếu thành trung bình. Trong quá trình luyện tập tôi luôn luôn thay đổi tránh lặp đi lặp lại một khuôn mẫu để các em không nhàm chán mà hào hứng say mê hơn, tích cực tự giác khi giáo viên giao bài tập và luyện tập các em đều hoàn thành tốt. Sau mỗi buổi tập luyện các em hăng say hơn- vui mà học- học mà vui, không chỉ nâng cao trí tuệ mà có tính giáo dục cao. Nhiều khi do thay đổi kế hoạch nên có những tiết bồi dưỡng cờ vua phải nghỉ các em đều tiếc vì mất một giờ học bổ ích và lý thú.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
1. Về Giáo dục: * Kết quả sau khi thực hiện đề tài: “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn cờ Vua cấp tiểu học ”
- Áp dụng phương pháp tính tích cực tự giác của học sinh trong giờ học thể dục nói chung và luyện tập cờ vua nói riêng. Tôi nhận thấy thành tích của các em nâng lên rõ rệt. Đặc biệt ý thức tự giác trong luyện tập rất cao. Gần như 100%. Các em đi học đều mang cờ vua đi học, để giờ tiết ra chơi giữa giờ được chơi cờ vua.
- Kết quả học sinh thi đấu cờ Vua năm học 2013 – 2014 như sau:
| Năm học | Cấp trường | Cấp huyện | Cấp tỉnh | |||
| Dự thi | Đạt | Dự thi | Đạt | Dự thi | Đạt | |
| 2013 – 2014 | 10 | 4 | 4 | 3 (2 giải II) (1giải III) | 1 | 1 (giải III) |
2. Về xó hội:
Thông qua hoạt động dạy môn Thể dục nói chung và việc bồi dưỡng học năng khiếu môn cờ vua nói riêng, học sinh biết thêm nhiều kiến thức rất gần gũi với thưc tế góp phần rèn luyện các thao tác tư duy. Giúp các em vận dụng trong cuộc sống hàng ngày, rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đỡnh, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tỡnh huống của cuộc sống, xõy dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đỡnh, bạn bố và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh; bồi dưỡng tỡnh yờu quờ hương đất nước.
C. PHẦN KẾT LUẬN
I. NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
Để đạt được mục tiêu nhằm phát triển giáo dục môn cờ vua đề ra, việc rèn luyện cho học sinh từ cấp tiểu học là vấn đề quan trọng nhằm phát triển tư duy, sáng tạo, tính kiên trì và tính nhẫn nại, sự cố gắng trong học tập trong các môn học, tính tự lập…
Từ nhu cầu thực tế về phát triển bộ môn cờ vua ở cấp tiểu học, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi và bản thân tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn cờ vua ở cấp tiểu học.
II. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG:
- Được nhà trường, đơn vị phổ biến rộng rãi, công khai trong toàn trường, đơn vị.
III. NHỮNG KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT:
Để nâng cao và phát triển bộ môn cho học sinh tiểu học nói riêng, các cấp học nói chung tôi xin có ý kiến đề xuất sau:
1, Đối với nhà trường
- Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho bộ môn, đồ dùng dạy học đúng về tiêu chuẩn, đủ số lượng.
- Luôn tổ chức các giải đấu trong nhà trường để học sinh cọ sát lẫn nhau, đây động lực khích lệ phong trào của bộ môn trong toàn trường.
2, Đối với học sinh
- Muốn phát triển mạnh thì từng cá nhân học sinh phải tự giác cao trong học tập và rèn luyện. Cùng với bạn bè, thầy cô hưởng ứng tích cực tham gia các giải đấu trong nhà trường hoặc các giải đấu do huyện và ngành tổ chức.
Trên đây là một số ý kiến của tôi nhằm phát triển bộ môn cờ vua trong trường Tiểu học Long Thạnh. Rất mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô đồng nghiệp để việc bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn cờ vua huyện nhà ngày càng tốt hơn, đạt thành tích cao hơn ở các giải cấp tỉnh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Avơbách - Kỹ thuật cờ tàn - Hội cờ Việt Nam - 1986.
2. B.Extrin - Lý thuyết và thực hành Cờ Vua - Người dịch: Phùng duy quang - NXBTDTT - 1996.
3. Cờ Vua nghệ thuật trung cuộc - Ban chuyên môn kỹ thuật - Liên đoàn cờ TP Hồ Chí Minh - 1996.
4. Dlôtnhic - Cờ Vua - Khoa học kinh nghiệm trỡnh độ - Người dịch Đàm Quốc Chính.
5. Hội cờ TP Hồ Chớ Minh - Vỏn cờ í yờn tĩnh và sụi động - NXB TDTT 1990.
6. Kỳ quân - Tự học chơi Cờ Vua - NXB Đồng Tháp 1994.
7. Koplentz Cờ Vua: Chiến thuật - chiến lược mấy bài học cơ bản - Liên đoàn Cờ TP.Hồ Chí Minh 1993.
8. Kotop - Làm thế nào để trở thành đại kiện tướng - NXB Matxcơva 1988.
9. Luật thi đấu cờ vua quốc tế
10. Nguyễn Văn Giảng - Lương Trọng Minh - Học chơi cờ - NXBTDTT.
11. Nguyễn Đăng Khương - Cờ Vua cho trẻ em tập 1+2 - NXB trẻ - 1995.
12. Tiscôp - Trepirnư - Cờ thế - NXB Maxcơva - 1992.
13. Vontroc - Cờ Vua - Chiến thật - Chiến lược - NXB TP Hồ Chí Minh - 1994.
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/