1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Biến đổi hình thái nhiễm sắc thể trong chu kì tế bào
- Chu kì tế bào gồm:
- Kì trung gian: Tế bào lớn lên và có nhân đôi NST .
- Nguyên phân: có sự phân chia NST và chất tế bào, tạo ra 2 tế bào mới.
Hình 9.1 Biến đổi hình thái của NST trong quá trình nguyên phân
- Mức độ đóng xoắn, duỗi xoắn diễn ra các kì của tế bào:
- Dạng sợi: (Duỗi xoắn) ở kì trung gian.
- Dạng đặc trưng (đóng xoắn cực đại) ở kì giữa.
Hình 9.2 Mức độ đóng xoắn và duỗi xoắn diễn ra các kì của tế bào
1.2. Những diễn biến cơ bản của NST trong quá trình nguyên phân
- Nguyên phân (hay còn gọi là phân bào nguyên nhiễm) nó chính là pha M của chu kỳ tế bào, tiếp ngay sau pha G2. Quá trình phân bào này được phát hiện lần đầu tiên bởi Straburger và Flemminh từ năm 1882.
- Nguyên phân diễn ra ở tế bào sinh dưỡng và tế bào sinh dục sơ khai.
- Diễn biến của nguyên phân có thể tạm thời chia thành 2 giai đoạn là phân chia nhân (caryokinesis) và phân chia tế bào chât (cytokinesis) được chia thành 4 kỳ cụ thể như sau: kì đầu, kì giữa, kì sau và kỳ cuối.
a. Kì trung gian:
- NST dài, mảnh, duỗi xoắn.
- NST nhân đôi thành NST kép.
- Trung tử nhân đôi thành 2 trung tử.
Hình 9.3 NST ở kì trung gian
b. Qúa trình nguyên phân
- Kì đầu:
- NST kép đóng xoắn và co ngắn có hình thái rõ rệt.
- Mỗi NST có hai nhiễm sắc tử gắn với nhau ở tâm động.
- Thoi phân bào được hình thành, dài ra và đẩy hai trung tử về 2 cực của tế bào.
- Hạch nhân dần dần biến mất.
Hình 9.4 NST ở kì đầu
- Kì giữa:
- NST đóng xoắn cực đại.
- NST kép xếp thành hành ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.
Hình 9.5 NST ở kì giữa
- Kì sau: Từng NST kép tách nhau ở tâm động thành 2 NST đơn phân li về 2 cực của tế bào.
Hình 9.6 NST ở kì sau
- Kì cuối:
- Các NST đơn duỗi xoắn dài ra ở dạng sợi mảnh dần thành nhiễm sắc chất.
- Màng nhân và hạch nhân dần được hình thành.
Hình 9.7 NST ở kì cuối
⇒ Kết quả : Từ một tế bào mẹ cho ra 2 tế bào con có bộ NST giống nhau và giống như bộ NST của tế bào mẹ (2n NST)
1.3. Ý nghĩa của nguyên phân
- Nguyên phân là hình thức sinh sản của tế bào và sự lớn lên của cơ thể.
- Nguyên phân duy trì sự ổn định bộ NST đặc trưng cho loài qua các thế hệ tế bào.
- Nguyên phân là cơ sở của hình thức sinh sản vô tính.
