1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Khái niệm đột biến số lượng nhiễm sắc thể
- Đột biến số lượng nhiễm sắc thể là những biến đổi số lượng xảy ra ở một hoặc một số cặp NST nào đó hoặc tất cả bộ NST
Hình 23.1 Đột biến số lượng NST
1.2. Các dạng đột biến số lượng NST
- Có 2 dạng đột biến số lượng NST: thể dị bội và thể đa bội.
a. Thể dị bội
- Khái niệm: Thể dị bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có một hoặc một số cặp NST bị thay đổi số lượng.
+ Một số dạng thể dị bội phổ biến:
- 2n-1 (thể một): Mất 1 NST ở một cặp NST
- 2n+1 (thể ba): Thừa 1 NST ở một cặp NST
- 2n-2 (thể không): Mất cả 2 NST ở một cặp NST
- 2n+2 (thể bốn): thừa 2 NST ở một cặp NST
+ Hậu quả của hiện tượng thể dị bội thường gây biến đổi hình dạng, kích thước, màu sắc hoặc gây các hội chứng bệnh ở người (Đao, Tơcnơ...).
Hình 23.2 Bệnh nhân mắc hội chứng đao
Hình 23.3 Bệnh nhân mắc hội chứng Tớc nơ và bộ NST
- Cơ chế phát sinh thể dị bội
+ Trong giảm phân có một cặp NST tương đồng nào đó không phân li đồng đều về các giao tử, kết quả tạo ra 1 giao tử có bộ NST là n+1 và 1 giao tử có bộ NST là n-1. Khi các giao tử này thụ tinh với giao tử bình thường sẽ tạo ra các thể dị bội.
Hình 23.4 Cơ chế phát sinh thể dị bội
- Ý nghĩa của hiện tượng dị bội:
- Đối với chọn giống: Có thể sử dụng thể không để được các NST mong muốn vào cơ thể lai.
- Đối với di truyền học: Có thể sử dụng các lệch bội để xác định vị trí các gen trên NST.
- Đối với tiến hóa: Cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa.
